Obsesif Kompulsif Bozuklukta Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP)

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), bireyin istemsizce gelen obsesyonlar (takıntılı düşünceler) ve bu düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için yaptığı kompulsiyonlarla (zorlantılı davranışlar) karakterize, kronik ve tekrarlayıcı bir ruhsal rahatsızlıktır. Bu bozukluğun psikoterapötik tedavisinde en etkili yöntemlerden biri, Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (Exposure and Response Prevention – ERP) terapisidir.

ERP Terapi Yaklaşımının Temel İlkeleri

• Maruz bırakma, hastanın korktuğu, kaçındığı düşünce, obje ya da durumlarla yüzleşmesini sağlar.
• Tepki önleme, bu tetikleyicilere karşı kompulsif davranışta bulunmamasını amaçlar.
• Terapinin hedefi, obsesyonlarla ilgili kaygıyı azaltmak, toleransı artırmak ve kompulsiyonları ortadan kaldırmaktır.

Maruz Bırakma Süreci

1. Tetikleyicilerin Hiyerarşisi

• Terapiye başlamadan önce hasta ile birlikte korkulan durumlar listelenir.
• Bu tetikleyiciler, kaygı düzeyine göre düşükten yükseğe doğru sıralanır.
• Terapide bu hiyerarşiye göre adım adım ilerlenir.

2. Gerçek ve İmgesel Maruz Kalma

• Gerçek maruz bırakma (in vivo): Hasta kaygı uyandıran durumu gerçek hayatta deneyimler (örneğin kirli zeminlere dokunmak).
• İmgesel maruz bırakma: Gerçek deneyim zor ya da mümkün değilse, korkulan senaryolar zihinde canlandırılır.

3. Tekrar ve Süreklilik

• Her maruz bırakma seansı, kaygı azalıncaya kadar sürdürülür.
• Sürekli tekrarlarla anksiyete düzeyi zamanla azalır (duyarsızlaşma sağlanır).
• Seanslar arasında ev ödevleri ile genelleme pekiştirilir.

Tepki Önleme (Response Prevention)

• Maruz kalmanın ardından, birey kaygıyı azaltmak için alışık olduğu kompulsiyonları gerçekleştirmez.
• Örneğin: Kirli olduğunu düşündüğü bir yere dokunduktan sonra ellerini yıkamamak.
• Başlangıçta kaygı artar, ancak zamanla kompulsif davranışa ihtiyaç duyulmaz hale gelir.

Terapinin Uygulama Süreci

• Haftalık seanslar halinde uygulanır ve genellikle 12–20 seans sürer.
• Evde yapılacak ödevlerle tedavi desteklenir.
• Terapist, danışana karşı destekleyici, sabırlı ve yönlendirici bir tutum sergiler.

ERP’nin Etkinliği

• Klinik çalışmalarda, ERP’nin OKB tedavisinde altın standart olduğu gösterilmiştir.
• Özellikle ilaç tedavisine dirençli vakalarda etkinliği yüksektir.
• Kompulsiyonların %60–80 oranında azalmasını sağlar.

Özetle

Obsesif Kompulsif Bozukluk tedavisinde Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP), kaygı tetikleyicileriyle güvenli ve yapılandırılmış biçimde yüzleşmeyi ve kompulsif davranışlardan kaçınmayı amaçlar. Etkili ve bilimsel temelli bu terapi yöntemi, OKB semptomlarını azaltmakta güçlü bir araçtır ve bireyin yaşam kalitesini belirgin şekilde artırır.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: obsesif kompulsif bozukluk, OKB, maruz bırakma, tepki önleme, ERP terapisi, bilişsel davranışçı terapi, kaygı, takıntı, zorlantı.