Omurilik Felci Nedir? Tedavi ve Rehabilitasyon Süreci

Omurilik felci, omurilikte meydana gelen hasar sonucu vücudun belirli bölgelerinde duyu ve hareket kaybının oluştuğu, yaşam kalitesini derinden etkileyen nörolojik bir durumdur. Travma, tümör, enfeksiyon ya da dejeneratif hastalıklar gibi birçok farklı neden sonucu ortaya çıkabilir. Omurilik felci, uygun tıbbi müdahale, multidisipliner tedavi yaklaşımları ve kapsamlı rehabilitasyon süreçleriyle yönetilmelidir.

Omurilik Felci Nedir?

Omurilik, beyinle vücut arasındaki iletişimi sağlayan sinirsel iletim merkezidir. Bu yapı hasar gördüğünde, beyinden gönderilen sinyaller kaslara ve organlara ulaşamaz. Sonuç olarak;

• Parapleji (bel altı felci) veya
• Tetrapleji (boyun seviyesindeki hasarda kollar ve bacaklarda felç) gelişebilir.

Omurilik felci genellikle kalıcıdır, ancak bazı durumlarda kısmi iyileşme gözlemlenebilir.

Omurilik Felcine Neden Olan Başlıca Durumlar

• Travmalar: Trafik kazaları, yüksekten düşme, ateşli silah yaralanmaları, spor kazaları.
• Tümörler: Omurilikte veya çevresindeki yapıların habis ya da iyi huylu tümörleri.
• Enfeksiyonlar: Tüberküloz, menenjit, viral miyelit gibi omurilik dokusunu etkileyen hastalıklar.
• Multipl Skleroz (MS) ve Transvers Miyelit gibi nöroimmün hastalıklar.
• Omurga kırıkları ve disk hernilerinin (fıtıkların) sinir dokusuna baskı yapması.

Belirtiler

Omurilik felcinin belirtileri hasarın yerine ve şiddetine göre değişir:

• Hareket kaybı (bacaklarda veya tüm ekstremitelerde)
• Duyu kaybı (dokunma, ağrı, sıcaklık)
• Mesane ve bağırsak kontrolünün kaybı
• Seksüel fonksiyon bozuklukları
• Spastisite (kaslarda sertlik), refleks değişiklikleri
• Solunum güçlüğü (yüksek seviyeli yaralanmalarda)

Tanı Yöntemleri

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Omurilik hasarının yerini ve boyutunu gösterir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Travmatik kemik hasarlarını değerlendirmede kullanılır.
• Nörolojik muayene: Felç düzeyi ve fonksiyonel kaybın kapsamı belirlenir.

Tedavi Süreci

Omurilik felcinde tedavi süreci akut dönem, stabilizasyon ve uzun dönem rehabilitasyon olarak üç aşamada değerlendirilir.

1. Acil Müdahale ve Stabilizasyon

• Hastanın boyun ve sırtı sabitlenerek hareket ettirilmelidir.
• Nefes alma problemleri varsa ventilatör desteği sağlanır.
• Enfeksiyon, kanama, basınç artışı gibi komplikasyonlar önlenir.
• Kortikosteroidler (özellikle ilk 8 saat içinde) sinir dokusundaki ödemi azaltabilir.

2. Cerrahi Girişimler

• Omurga kırıkları varsa cerrahi stabilizasyon yapılabilir.
• Tümör, apseler ya da disk hernisi gibi baskı oluşturan durumlar cerrahiyle tedavi edilebilir.
• Cerrahinin amacı, sinir dokusuna baskıyı ortadan kaldırmak ve omurga stabilitesini sağlamaktır.

Rehabilitasyon Süreci

Omurilik felci tedavisinde en önemli aşama uzun soluklu rehabilitasyondur. Bu süreç genellikle fiziksel, psikolojik ve sosyal bileşenleri kapsar.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

• Kas gücü ve hareket kabiliyeti kazandırma
• Yatak yaraları (bası yaraları) ve eklem kontraktürlerinin önlenmesi
• Yürüme egzersizleri, destekli yürüyüş sistemleri (örneğin lokomat)
• Mesane ve bağırsak eğitimi
• Solunum terapileri, özellikle yüksek seviyeli lezyonlarda

Ergoterapi (Uğraşı Terapisi)

• Günlük yaşam aktivitelerinin bağımsız yapılmasını sağlama (giyinme, yemek yeme, banyo gibi)
• Uyumlu cihaz kullanımı (örneğin tekerlekli sandalye eğitimi)

Psikolojik Destek

• Travma sonrası stres, depresyon ve anksiyete ile baş etme yöntemleri
• Hasta ve ailesine sosyal uyum kazandırmak için danışmanlık

Teknolojik Yaklaşımlar

• Fonksiyonel elektrik stimülasyonu (FES)
• Robotik destekli yürüme cihazları
• Omurilik stimülatörleri
• Kök hücre tedavileri ve nöroprotektif ajanlar gibi deneysel yaklaşımlar hâlen araştırılmaktadır.

Yaşam Kalitesini Arttıran Önlemler

• Düzenli fizyoterapi ve egzersiz
• Sağlıklı beslenme ve yeterli sıvı alımı
• Yara bakımı ve hijyen
• Sosyal destek gruplarına katılım
• Ev içi düzenlemeler (rampa, tutunma barları gibi)

Özetle

Omurilik felci, yaşamı kökten değiştiren bir nörolojik durumdur. Ancak doğru tanı, zamanında tıbbi müdahale, multidisipliner bir rehabilitasyon yaklaşımı ve güçlü sosyal destekle bireyler işlevsel bağımsızlıklarını yeniden kazanabilir. Günümüzde teknolojik gelişmeler bu süreci daha da desteklemekte ve omurilik felci yaşayan bireylerin yaşam kalitesini artırmaktadır.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: omurilik felci, parapleji, tetrapleji, spinal kord yaralanması, omurilik hasarı, nörolojik rehabilitasyon, omurga travması, fizik tedavi, kas gücü kaybı, fonksiyonel tedavi, yürüme robotları