Parasempatolitikler (Antikolinerjikler ve Antimuskarinikler) ve Spazmolitikler ile Zehirlenme
Parasempatolitikler, parasempatik sinir sistemini baskılayarak asetilkolin etkilerini azaltan ilaçlardır. Bu gruptaki ilaçlar genellikle antikolinerjikler ve antimuskarinikler olarak adlandırılır. Spazmolitikler ise düz kas gevşetici etkileriyle özellikle sindirim ve idrar yollarındaki spazmların giderilmesinde kullanılır. Ancak, aşırı dozda alındıklarında ciddi zehirlenmelere yol açabilirler.
1. Parasempatolitik İlaçların Türleri
a) Antikolinerjikler ve Antimuskarinikler
Örnekler:
- Atropin (Göz damlası, kalp ritim bozuklukları tedavisi)
- Skopolamin (Deniz tutması, mide bulantısı tedavisi)
- Hiyosin butilbromid (Buscopan) (Bağırsak spazmı tedavisi)
- Difenhidramin, prometazin (Antihistaminikler)
- Trisiklik antidepresanlar (Amitriptilin, imipramin)
- Antipsikotikler (Klorpromazin, olanzapin, klozapin)
- Parkinson ilaçları (Biperiden, triheksifenidil, benztropin)
b) Spazmolitikler (Düz Kas Gevşeticiler)
Örnekler:
- Papaverin (Damar genişletici, bağırsak spazmı)
- Drotaverin (No-Spa)
- Mebeverin (İrritabl bağırsak sendromu tedavisi)
2. Zehirlenme Belirtileri (Antikolinerjik Sendrom)
Aşırı doz alındığında tipik belirtiler:
- Sinir sistemi etkileri:
- Halüsinasyonlar, konfüzyon, ajitasyon
- Koma ve nöbetler (yüksek dozda)
- Otonom sinir sistemi etkileri:
- Göz bebeklerinde genişleme (midriyazis), bulanık görme
- Ağız kuruluğu, boğazda yanma hissi
- Terleme azalması ve cilt kuruluğu
- Taşikardi (hızlı kalp atışı), hipertansiyon veya hipotansiyon
- Bağırsak hareketlerinin azalması, kabızlık ve idrar yapamama
- Solunum sistemi etkileri:
- Hızlı ve yüzeysel solunum
- Ağır vakalarda solunum yetmezliği
Tipik Antikolinerjik Zehirlenme Sözü:
“Kuru bir kemik gibi, kızgın bir biber gibi, kör bir yarasa gibi, çılgın bir şapşal gibi”
(Yani: Kuru cilt, yüksek ateş, görme bozukluğu, bilinç bulanıklığı ve halüsinasyonlar!)
3. İlk Yardım ve Acil Müdahale
- 112 Acil Servis çağrılmalıdır.
- Hastanın bilinç durumu kontrol edilmelidir.
- Solunum yolları açık tutulmalıdır, hastaya sıvı verilmemelidir.
- Eğer bilinç açıksa hastanın sakin bir ortamda dinlenmesi sağlanmalıdır.
- Mide yıkama ve aktif kömür uygulaması (erken dönemde) faydalı olabilir.
4. Hastanede Uygulanan Tedavi Yöntemleri
- Spesifik Antidot: Fizostigmin
- Merkezi sinir sistemi semptomları (halüsinasyon, ajitasyon, nöbet) varsa kullanılır.
- Ancak kalp bloklarında dikkatli olunmalıdır.
- Destekleyici Tedaviler:
- Sıvı tedavisi: Dehidrasyonu önlemek için uygulanır.
- Benzodiazepinler: Nöbet veya ajitasyon durumunda diazepam/lorezepam verilir.
- Soğutma tedavisi: Hipertermi varsa hastaya soğuk kompres uygulanır.
- Beta blokerler (örneğin esmolol): Ciddi taşikardi gelişirse kullanılır.
- Kateter takılması: İdrar yapamama durumunda uygulanabilir.
5. Zehirlenmeden Korunma Yolları
İlaçlar doktor kontrolü olmadan alınmamalıdır.
Yaşlılar ve çocuklarda doz ayarına dikkat edilmelidir.
İlaçlar güvenli bir yerde saklanmalıdır.
Farklı ilaçlarla etkileşimleri hakkında doktora danışılmalıdır.