Postzoster Nevralji Nedir?

Postzoster Nevralji (PN), zona (herpes zoster) enfeksiyonunun bir komplikasyonu olarak gelişen bir sinir ağrısı türüdür. Zona, varicella zoster virüsü (VZV) nedeniyle meydana gelen bir enfeksiyondur. Bu virüs, daha önce su çiçeği geçirmiş kişilerde yıllar sonra tekrar aktif hale gelebilir ve zona hastalığını tetikler. Postzoster nevralji, zona enfeksiyonunun iyileşmesinden sonra, sinirlerdeki hasarın yol açtığı kronik ağrıdır.

Postzoster Nevralji Nedir?

Postzoster nevralji, zona enfeksiyonunun iyileşmesinin ardından sinirlerin üzerinde kalıcı veya uzun süreli ağrı hissinin meydana gelmesi durumudur. Bu ağrı, genellikle zona döküntülerinin ortaya çıktığı vücut bölgesinde (deri üzerinde) hissedilir. Ancak, ağrı bazen daha geniş alanlara yayılabilir.

Zona, deride döküntüler, kabarcıklar ve şiddetli ağrı ile kendini gösterir. Bu döküntüler iyileştikten sonra bile, bazı hastalarda, özellikle yaşlılarda veya bağışıklık sistemi zayıf olanlarda, sinirlerde kalıcı hasar meydana gelebilir ve bu durum postzoster nevraljiye yol açar.

Postzoster Nevralji Neden Olur?

Zona, varicella zoster virüsünün tekrar aktif hale gelmesi sonucu meydana gelir. Virüs, su çiçeği geçiren kişilerin sinir hücrelerinde latent (uyuyan) halde kalır. Zamanla bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla birlikte virüs tekrar aktifleşir ve zona enfeksiyonunu oluşturur. Zona enfeksiyonunun iyileşmesinden sonra sinirlerdeki hasar devam edebilir ve bu da postzoster nevraljiye yol açar.

Risk Faktörleri

Postzoster nevralji gelişmesi için bazı risk faktörleri bulunmaktadır:

Yaş:
- Postzoster nevralji genellikle 60 yaş ve üzerindeki bireylerde daha sık görülür. Yaşlandıkça bağışıklık sistemi zayıflar ve virüsün yeniden aktifleşmesi daha olası hale gelir.
Bağışıklık Sistemi Sorunları:
- HIV/AIDS, kanser tedavisi (kemoterapi), organ nakli gibi bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde daha sık görülebilir.
Ağır Zona Enfeksiyonu:
- Zona döküntülerinin şiddetli olduğu veya uzun süre iyileştiği durumlarda, postzoster nevralji riski artabilir.
Kadın Cinsiyet:
- Kadınlar, erkeklere göre postzoster nevralji gelişmeye daha yatkındır.
Daha önceki nevraljik belirtiler:
- Zona enfeksiyonu sırasında sinirlerde yoğun ağrı veya diğer nevraljik belirtiler yaşanması, postzoster nevralji gelişme riskini artırabilir.

Belirtiler

Postzoster nevralji, genellikle zona enfeksiyonundan birkaç hafta sonra ortaya çıkar ve şiddetli, uzun süreli ağrılara yol açar. Postzoster nevralji belirtileri şunlar olabilir:

Yanıcı veya Keskin Ağrı:
- Genellikle zona döküntülerinin görüldüğü bölgede yanma, batma, sızlama şeklinde ağrı hissedilir. Ağrı, hafif bir dokunuştan bile artabilir.
Duyusal Değişiklikler:
- Ağrılı bölgelerde aşırı hassasiyet, karıncalanma, uyuşma hissi görülebilir. Normalde ağrı hissetmeyen bir bölge, küçük bir dokunmada bile ağrıya neden olabilir.
Deride Değişiklikler:
- Döküntüler iyileştikten sonra, deri üzerindeki duyusal sinirlerde hasar olabilir ve bu da ağrının devam etmesine yol açabilir.
Ağrının Sürekliliği:
- Postzoster nevraljisi genellikle kronik bir durumdur ve ağrı aylarca veya yıllarca sürebilir. Bazı hastalar, ağrılarını birkaç yıl boyunca hissetmeye devam edebilir.
Duyusal Bozukluklar:
- Bazı hastalar, ağrılı bölgedeki deride daha az veya daha fazla duyarlılık hissi yaşayabilir. Bu duruma hiperestezi (aşırı duyarlılık) veya hipoestezi (azalmış duyarlılık) denir.

Tanı

Postzoster nevralji tanısı, hastanın öyküsü ve klinik bulgulara dayanarak konulur. Doktor, zona döküntülerinin iyileşmesinin ardından ağrıların başlaması ve sürekliliği üzerine odaklanarak tanıyı koyar.

Fiziksel muayene ve sinir testi yapılabilir.
Elektromiyografi (EMG) veya sinir iletim testleri de bazı durumlarda kullanılabilir.
Kan testleri veya başka görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir, ancak genellikle tanı çoğunlukla semptomların analiziyle konur.

Tedavi

Postzoster nevraljinin tedavisi, ağrıyı hafifletmeye yönelik çeşitli yöntemler içerir. Tedavi genellikle hastanın ağrı seviyesine, yaşına, bağışıklık durumuna ve diğer tıbbi faktörlere bağlı olarak belirlenir.

1. İlaç Tedavisi

Antiviral İlaçlar: Zona tedavisinde kullanılan antiviraller (örneğin, asiklovir, valasiklovir) enfeksiyonun daha da yayılmasını engelleyebilir, ancak postzoster nevraljiyi tedavi etmek için genellikle yeterli değildir.
Ağrı Kesiciler: Postzoster nevraljiye bağlı ağrılar için ağrı kesiciler kullanılabilir. Bu ilaçlar arasında non-steroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) ve opioid ağrı kesiciler bulunabilir.
Antidepresanlar ve Antikonvülsanlar: Özellikle trikiklik antidepresanlar (örneğin, amitriptilin) ve antikonvülzanlar (örneğin, gabapentin, pregabalin) postzoster nevraljinin tedavisinde etkili olabilir. Bu ilaçlar sinir ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Topikal Tedaviler: Lidokain gibi lokal anestetikler içeren kremler veya yamalar, ağrılı bölgeye uygulanarak ağrıyı hafifletebilir.

2. Sinir Blokajı:

Bazı hastalar için, ağrıyı kontrol etmek amacıyla sinir bloğu uygulanabilir. Bu, ağrılı bölgedeki sinirlerin geçici olarak uyuşturulmasını sağlar.

3. TENS (Transkütanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu):

Elektriksel impulslar kullanarak ağrıyı hafifletmek amacıyla TENS cihazı uygulanabilir. Bu tedavi sinirlerin ağrı iletmesini engellemeye yardımcı olabilir.

4. Psikolojik Destek:

Kronik ağrı ile başa çıkmak zor olabilir, bu nedenle psikolojik destek, hastaların ağrı yönetiminde yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi tedaviler, ağrıyı daha iyi yönetmeyi öğretmek amacıyla önerilebilir.

5. Vaksinasyon:

Herpes zoster aşısı, zona enfeksiyonunun ve postzoster nevraljisinin riskini azaltabilir. Bu aşı, özellikle 60 yaş ve üzerindeki kişilere önerilmektedir.

Sonuç

Postzoster nevralji, zona enfeksiyonunun ardından gelişen ciddi bir sinir ağrısı durumudur ve çoğunlukla uzun süreli ağrılara yol açabilir. Tedavi süreci ağrıyı yönetmeye yöneliktir ve tedaviye erken başlanması, ağrının şiddetini ve süresini azaltabilir. Postzoster nevralji, doğru tedavi ve destekle yönetilebilir, ancak bazı vakalarda kalıcı ağrıların yaşanması mümkündür.