Programlama Dillerinde Dil Özelliklerinin Karşılaştırılması

Farklı programlama dilleri, farklı amaçlara hizmet edecek şekilde tasarlanmıştır. Bu nedenle, bir dili diğerine üstün kılacak tek bir ölçüt yoktur; ancak dil özelliklerinin kapsamlı biçimde karşılaştırılması, doğru proje için doğru dili seçmede büyük avantaj sağlar. Programlama dili seçimi, yazılım mühendisliğinde hem performans, hem bakım kolaylığı hem de ekip verimliliği açısından stratejik öneme sahiptir. Bu yazıda Python, Java, C/C++, JavaScript, Rust, Go, Swift ve Kotlin gibi önde gelen dillerin temel özellikleri teknik olarak karşılaştırılmaktadır.

Programlama Paradigmaları

Programlama paradigmaları, dillerin tasarım felsefesini belirler:

• Python: Yorumlamalı, dinamik tipli, çok paradigmalı (objeye yönelik, prosedürel ve fonksiyonel).
• Java: Nesne yönelimli, güçlü tip denetimi olan, sanal makine tabanlı.
• C/C++: Sistem programlama, düşük seviyeli kontrol, yüksek performans.
• JavaScript: Olay tabanlı, fonksiyonel esneklik sağlayan, dinamik ve yorumlamalı.
• Rust: Sistem düzeyinde güvenli bellek yönetimi, fonksiyonel + prosedürel.
• Go (Golang): Basitlik ve eşzamanlılık için tasarlanmış prosedürel dil.
• Swift: Apple ekosistemi için modern, güvenli ve hızlı bir dil.
• Kotlin: Java uyumlu, fonksiyonel + nesne yönelimli özellikler.

Tip Sistemleri

Dil seçerken tip güvenliği, hataların erken yakalanmasında ve kodun okunabilirliğinde kritik rol oynar:

Dil	Tip Sistemi	Tip Denetimi	Tip Çözümleme
Python	Dinamik	Zayıf	Çalışma zamanında
Java	Statik	Güçlü	Derleme zamanında
C/C++	Statik	Orta-Güçlü	Derleme zamanında
JavaScript	Dinamik	Zayıf	Çalışma zamanında
Rust	Statik	Çok Güçlü	Derleme zamanında
Go	Statik	Güçlü	Derleme zamanında
Swift	Statik (opsiyonel tip çıkarımı)	Güçlü	Derleme zamanında
Kotlin	Statik	Güçlü	Derleme zamanında

Bellek Yönetimi

Bellek yönetimi, özellikle büyük ve performans odaklı sistemlerde kritik bir konudur.

• C/C++: Geliştiriciye manuel bellek kontrolü verir; risklidir ama performanslıdır.
• Java/Kotlin: Otomatik çöp toplayıcı (garbage collector) içerir.
• Python/JavaScript: Otomatik bellek yönetimi vardır; fakat bazı bellek sızıntılarına açıktır.
• Rust: Sahiplik (ownership) sistemi sayesinde hem güvenli hem de otomatik.
• Go: Otomatik bellek yönetimi; ancak zaman zaman gecikme yaratabilir.
• Swift: Otomatik sayım (ARC) ile yönetilir.

Performans ve Derlenme Yapıları

Dil	Derleme/Yorumlama	Performans	Platform Bağımlılığı
C/C++	Derlenen	Çok Yüksek	Yüksek
Rust	Derlenen	Çok Yüksek	Orta
Go	Derlenen	Yüksek	Düşük-Orta
Java	Derlenir (bytecode)	Orta-Yüksek	Çok Düşük
Python	Yorumlanır	Düşük	Yüksek
JavaScript	Yorumlanır	Düşük-Orta	Yüksek (web tarayıcıları)
Swift	Derlenen	Yüksek	Apple’a bağımlı
Kotlin	Derlenen (JVM/Native)	Orta-Yüksek	Çok Yüksek

Eşzamanlılık ve Paralellik

Modern uygulamalarda eşzamanlılık (concurrency) ve paralellik (parallelism) olmazsa olmazdır:

• Go: goroutine yapısıyla eşzamanlılıkta çok başarılıdır.
• Rust: Güvenli paralellik sunar ama öğrenme eğrisi dik olabilir.
• Java: Thread API’si güçlüdür; yeni versiyonlarda virtual thread desteği vardır.
• Python: GIL (Global Interpreter Lock) sınırlayıcıdır, ancak async/await ve multiprocessing çözümler sunar.
• JavaScript: Asenkron yapılar (async/await, event loop) ile web ortamında başarılıdır.

Topluluk ve Ekosistem

• Python: Veri bilimi, yapay zeka, web geliştirme gibi alanlarda geniş kütüphane desteği.
• JavaScript: Web geliştirme dünyasında rakipsiz topluluk ve kütüphane zenginliği.
• Java/Kotlin: Kurumsal uygulamalarda yerleşik standart.
• C/C++: Sistem yazılımı, oyun motorları ve gömülü sistemlerde hâlâ çok yaygın.
• Rust: Yeni ama büyüyen güçlü bir topluluğa sahip.
• Go: Sunucu tarafı uygulamalar ve bulut hizmetleri için ideal.
• Swift: iOS/macOS geliştiricileri için vazgeçilmez.

Hangi Senaryo İçin Hangi Dil?

Senaryo	Önerilen Diller
Web Geliştirme	JavaScript, Python, PHP
Mobil Uygulama	Kotlin (Android), Swift (iOS)
Sistem Programlama	C, C++, Rust
Yapay Zeka / Veri Bilimi	Python
Bulut Uygulamaları / Microservices	Go, Rust
Gömülü Sistemler	C, Rust
Kurumsal Uygulama	Java, Kotlin, C#

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Farklı yazılım projeleri için en uygun programlama dilini seçmeden önce, sistem mimarisi, proje ölçeği ve ekip yetkinlikleri konusunda bir yazılım mühendisliği uzmanına danışmanız önemlidir.

Anahtar Kelimeler: programlama dili karşılaştırması, Python vs Java, Rust özellikleri, Go performansı, tip sistemi, bellek yönetimi, concurrency, dil paradigması, sistem programlama, yazılım dili seçimi, yapay zeka için dil, mobil uygulama geliştirme dilleri, derlenen diller, yorumlanan diller, garbage collection