Renal Replasman Tedavisine Başlama Kriterleri: Diyaliz Endikasyonları
Giriş
Renal replasman tedavisi (RRT), böbrek fonksiyonlarının yetersiz kaldığı durumlarda vücudun metabolik dengesini korumak amacıyla uygulanan hayati bir tedavi yöntemidir. RRT başlıca üç ana yöntemi kapsar: hemodiyaliz, periton diyalizi ve böbrek nakli. Bu tedavilere başlama kararı, yalnızca glomerüler filtrasyon hızı (GFR) değil, aynı zamanda klinik belirtiler ve laboratuvar parametrelerine dayalı olarak verilir.
Diyalize Başlama Endikasyonları
Renal replasman tedavisi için en sık tercih edilen girişimlerden biri olan diyaliz, genellikle şu durumlarda endikedir:
1. Üremik Belirtiler
Böbrek yetmezliği ilerledikçe kanda biriken toksik maddeler çeşitli sistemik belirtilere neden olur:
- Bulantı, kusma, iştahsızlık
- Bilinç bulanıklığı, nöbet, ensefalopati
- Perikardit (üremik perikardit)
- Kaşıntı, kokuya hassasiyet
Bu belirtiler tedaviye yanıt vermiyorsa, diyaliz zorunlu hale gelir.
2. Refrakter Hacim Yüklenmesi (Hipervolemi)
- Diüretik tedaviye rağmen düzelmeyen akciğer ödemi veya konjestif kalp yetmezliği varsa
- Ödem, hipertansiyon, solunum sıkıntısı ile birlikteyse
Bu durumda sıvı dengesini sağlamak için acil diyaliz gerekir.
3. Elektrolit Bozuklukları (Özellikle Hiperkalemi)
- Potasyum düzeyi ≥ 6.5 mmol/L ve/veya
- EKG değişiklikleri ile birlikte olan tedaviye dirençli hiperkalemi
Hayatı tehdit eden aritmiler gelişebileceğinden hemodiyaliz acilen uygulanır.
4. Metabolik Asidoz
- pH < 7.1
- HCO₃⁻ < 10 mEq/L ve bikarbonat tedavisine rağmen düzelmeyen durumlarda
- Özellikle hiperkalemi ile birlikteyse
Bu tablo diyalizle düzeltilmesi gereken metabolik denge bozukluğudur.
5. İlaç ve Toksin Eliminasyonu
- Lityum, metanol, etilen glikol, salisilat gibi diyalizle uzaklaştırılabilen toksinler
- Aşırı doz ve hayati risk oluşturan serum ilaç seviyeleri
Bu durumlarda diyaliz hayat kurtarıcı rol oynar.
GFR’ye Göre Diyalize Başlama Eşiği
- GFR genellikle < 10 mL/dk/1.73 m² düzeyine indiğinde replasman düşünülür.
- Ancak semptomlar GFR’ye göre daha belirleyicidir.
- Diyabetik nefropatide bu eşik daha yüksek GFR değerlerinde dahi geçerli olabilir.
Seçilecek Tedavi Yöntemleri
Hemodiyaliz
- En sık kullanılan yöntemdir.
- Haftada 3 kez, 4 saatlik seanslar hâlinde uygulanır.
Periton Diyalizi
- Karın zarından yararlanılır.
- Özellikle çocuklar, yaşlılar veya damar yolu problemi olan hastalar için tercih edilir.
Böbrek Nakli
- En kalıcı ve fizyolojik çözümdür.
- Uygun donör bulunması hâlinde, yaşam kalitesini en çok artıran seçenektir.
Özetle
Renal replasman tedavisine başlama kararı, sadece laboratuvar değerlerine değil, hastanın klinik tablosuna ve tedaviye dirençli komplikasyonlara dayanır. Üremik belirtiler, sıvı yüklenmesi, hiperkalemi, metabolik asidoz ve toksin birikimi gibi durumlar acil diyaliz endikasyonu oluşturur. Hangi yöntemin kullanılacağı hastanın klinik özelliklerine, yaşam koşullarına ve tercihine göre belirlenmelidir.
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.
Anahtar Kelimeler: renal replasman tedavisi, diyaliz endikasyonları, GFR, hiperkalemi, metabolik asidoz, hemodiyaliz, periton diyalizi, böbrek yetmezliği, üremik semptomlar, toksin eliminasyonu.