Rheumatoid Artrit Nedir?

Rheumatoid artrit (RA), bağışıklık sisteminin eklemlere saldırmasıyla gelişen kronik, iltihaplı ve otoimmün bir hastalıktır. Genellikle eller, bilekler ve dizler gibi eklemleri etkiler, ancak zamanla diğer organlara da zarar verebilir.

Bu hastalık, eklem zarında iltihaplanmaya neden olarak ağrıya, şişmeye, sertliğe ve hareket kısıtlılığına yol açar. Tedavi edilmediğinde eklemlerde kalıcı hasar ve şekil bozuklukları gelişebilir.

Rheumatoid Artritin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Rheumatoid artritin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak bağışıklık sisteminin vücudun kendi sağlıklı eklem dokularına saldırması sonucu geliştiği bilinmektedir.

Hastalığın Olası Nedenleri:

Bağışıklık Sistemi Bozukluğu: Vücut, eklem zarlarını yabancı bir tehdit olarak algılayarak iltihaplı bir yanıt başlatır.
Genetik Faktörler: Aile öyküsü olan kişilerde RA gelişme riski daha yüksektir.
Çevresel Faktörler: Sigara içmek, hava kirliliği ve bazı enfeksiyonlar bağışıklık sistemini tetikleyebilir.
Hormonlar: Kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha yaygındır, bu durum hormonların rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Risk Faktörleri:

Cinsiyet: Kadınlarda daha sık görülür.
Yaş: En sık 30-60 yaş arasında başlar.
Sigara Kullanımı: Sigara içenlerde hastalık riski ve şiddeti artar.
Obezite: Fazla kilo, hastalık gelişme riskini artırabilir.

Rheumatoid Artritin Belirtileri

RA, genellikle simetrik eklem tutulumuyla kendini gösterir, yani vücudun her iki tarafındaki eklemler aynı anda etkilenir.

Başlıca Belirtiler:

Eklemlerde Ağrı ve Şişlik: En sık eller, bilekler, ayaklar ve dizler etkilenir.
Sertlik: Sabahları 30 dakikadan uzun süren eklem sertliği tipiktir.
Yorgunluk: Sürekli halsizlik ve enerji düşüklüğü hissedilebilir.
Eklem Hareket Kısıtlılığı: Zamanla hareketler zorlaşır.
Eklem Şekil Bozuklukları: Tedavi edilmezse eklemler kalıcı olarak deforme olabilir.

Eklem Dışı Belirtiler (Sistemik Etkiler):

RA sadece eklemleri değil, vücudun diğer organlarını da etkileyebilir:

Göz Kuruluğu ve İltihabı (Sjögren Sendromu)
Akciğer Hastalıkları (iltihaplanma, nodüller, fibrozis)
Kalp ve Damar Hastalıkları (damar sertliği, kalp iltihabı)
Deri Altında Nodüller (RA nodülleri)

Hastalık sessiz dönemler (remisyon) ve alevlenmeler (ataklar) şeklinde ilerleyebilir.

Rheumatoid Artrit Nasıl Teşhis Edilir?

RA tanısı koymak için doktorlar hastanın semptomlarını, fiziksel muayenesini ve bazı laboratuvar testlerini değerlendirir.

1. Fiziksel Muayene

Şişmiş, ağrılı ve sert eklemler değerlendirilir.
Eklem hareket açıklığı ve deformasyonları kontrol edilir.

2. Kan Testleri

Romatoid Faktör (RF): Hastaların %70-80’inde pozitiftir.
Anti-CCP Antikoru: RA’ya özgü bir antikor olup, erken teşhiste önemlidir.
CRP (C-reaktif protein) ve ESR (eritrosit sedimantasyon hızı): İltihap düzeyini gösterir.

3. Görüntüleme Yöntemleri

Röntgen: Erken evrelerde değişiklikler azdır, ancak ilerleyen dönemlerde eklem hasarları gözlenebilir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ve Ultrason: Erken eklem hasarlarını ve iltihabı tespit edebilir.

Rheumatoid Artrit Tedavisi

RA’nın kesin bir tedavisi olmasa da, erken teşhis ve doğru tedavi ile eklem hasarı önlenebilir ve hastalık kontrol altına alınabilir.

1. İlaç Tedavisi

Steroid Olmayan Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAID’ler): Ağrı ve iltihabı azaltır. (Örn: İbuprofen, Naproksen)
Kortikosteroidler: Şiddetli alevlenmelerde iltihabı hızla kontrol altına almak için kullanılır.
Hastalık Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar (DMARDs): Hastalığın ilerlemesini yavaşlatır. (Örn: Metotreksat, Leflunomid, Sulfasalazin)
Biyolojik Ajanlar: Bağışıklık sistemini hedef alarak iltihabı azaltır. (Örn: Adalimumab, Etanercept, İnfliximab)

2. Fizik Tedavi ve Egzersiz

Eklemlerin hareketliliğini korumak için düzenli egzersiz önerilir.
Fizik tedavi uzmanları, kasları güçlendirmek ve eklem esnekliğini artırmak için özel programlar oluşturur.

3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Dengeli ve Anti-İnflamatuar Beslenme: Omega-3, sebzeler ve tam tahıllar iltihabı azaltabilir.
Sigaranın Bırakılması: Hastalık aktivitesini azaltır.
Stres Yönetimi: Meditasyon, yoga ve rahatlama teknikleri faydalıdır.
Sıcak ve Soğuk Uygulamalar: Ağrıyı ve eklem sertliğini azaltabilir.

4. Cerrahi Müdahale (İleri Dönem Hastalarda)

Şiddetli eklem hasarı olan hastalarda protez cerrahisi (diz veya kalça protezi) uygulanabilir.
Tendon onarımı veya eklem füzyonu gibi işlemler eklem fonksiyonunu iyileştirebilir.

Rheumatoid Artrit ve Komplikasyonları

Tedavi edilmezse, RA zamanla ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

Eklemlerde kalıcı hasar ve sakatlık
Kalp hastalıkları ve damar sertliği riskinde artış
Akciğer iltihaplanması ve fibrozis
Kemik erimesi (osteoporoz)
Depresyon ve anksiyete

Erken tanı ve tedavi, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Rheumatoid artrit, eklem ağrısı, şişlik ve sertlikle seyreden kronik otoimmün bir hastalıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile hastalık kontrol altına alınabilir ve eklem hasarı önlenebilir. Hastalar için ilaç tedavisi, fizik tedavi, sağlıklı beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır.