Safra Kesesi Hastalıkları: Cholelithiasis ve Kolesistit Yönetimi

Safra Kesesi Hastalıklarına Genel Bakış

Safra kesesi, karaciğerden salgılanan safrayı depolayıp konsantre eden ve sindirim sırasında duodenuma salan küçük bir organdır.
Safra kesesi hastalıkları, çoğunlukla safra taşları (cholelithiasis) ve bunların yol açtığı inflamatuvar durumlar (kolesistit) şeklinde kendini gösterir.

Cholelithiasis (Safra Taşı Hastalığı)

Cholelithiasis Nedir?

Cholelithiasis, safra kesesinde taş oluşumu ile karakterizedir.
Taşlar genellikle kolesterol taşları veya pigment taşları şeklindedir ve çoğu zaman asemptomatik olarak bulunurlar.

Cholelithiasis Risk Faktörleri

• Kadın cinsiyet (özellikle doğurgan yaşlarda)
• Obezite ve hızlı kilo kaybı
• Gebelik
• İleri yaş
• Diyabet mellitus
• Aile öyküsü
• Uzun süreli total parenteral beslenme (TPN)

Cholelithiasis Klinik Bulguları

• Asemptomatik seyir (%70’e kadar)
• Semptomatik taşlarda:
  • Biliyer kolik: Sağ üst kadranda, yemeklerden sonra artan ve birkaç saat süren ağrı
  • Bulantı ve kusma
  • Geçici sarılık (nadiren)

Cholelithiasis Tanı Yöntemleri

• Abdominal Ultrasonografi: İlk basamak ve en hassas tanı yöntemidir.
• MR Kolanjiyografi (MRCP): Safra yollarının detaylı değerlendirilmesinde kullanılır.
• Endoskopik Ultrasonografi (EUS): Şüpheli vakalarda tercih edilir.

Cholelithiasis Tedavisi

• Asemptomatik hastalar: Genellikle müdahale edilmez, takip edilir.
• Semptomatik hastalar:
  • Laparoskopik kolesistektomi (altın standart tedavi)
  • Nadir durumlarda oral safra asitleri (ursodeoksikolik asit) ile taş eritilmesi denenebilir ancak etkinlik sınırlıdır.

Akut Kolesistit

Akut Kolesistit Nedir?

Akut kolesistit, safra taşı nedeniyle safra kesesinin obstrüksiyona uğraması ve sonrasında gelişen inflamasyondur.
En sık etken, sistik kanalın bir taşla tıkanmasıdır.

Akut Kolesistit Klinik Bulguları

• Sağ üst kadran ağrısı (genellikle şiddetli ve süreklidir)
• Ateş ve lökositoz
• Bulantı, kusma
• Murphy belirtisi (inspirasyon sırasında sağ üst kadranda hassasiyet ve ani ağrı)

Akut Kolesistit Tanı Yöntemleri

• Ultrasonografi: Safra kesesinde duvar kalınlaşması, sıvı birikimi, taş varlığı.
• BT veya MR: Şüpheli veya komplike vakalarda tercih edilir.
• Laboratuvar Testleri: Lökositoz, C-reaktif protein (CRP) artışı, karaciğer fonksiyon testlerinde bozulma görülebilir.

Akut Kolesistit Tedavisi

• Medikal Tedavi:
  • Sıvı desteği
  • Antibiyotik tedavisi (örneğin seftriakson + metronidazol)
  • Analjezikler
• Cerrahi Tedavi:
  • Laparoskopik kolesistektomi ilk 72 saat içinde önerilir.
  • Cerrahi riski yüksek hastalarda perkütan safra drenajı (kolesistostomi) uygulanabilir.

Komplike Safra Kesesi Hastalıkları

• Gangrenöz Kolesistit: İleri inflamasyon ve nekroz gelişimi
• Ampiyem: Safra kesesinde püy (irin) toplanması
• Perforasyon: Safra kesesi duvarının yırtılması
• Mirizzi Sendromu: Taş nedeniyle safra yollarının mekanik tıkanması

Bu komplikasyonlar, acil müdahale gerektiren klinik durumlardır.

Özetle

Safra kesesi hastalıkları, özellikle cholelithiasis ve akut kolesistit, gastrointestinal sistemin en sık karşılaşılan patolojilerindendir. Asemptomatik taşlar genellikle izlenirken, semptomatik vakalarda cerrahi tedavi ön plandadır. Akut kolesistit tanısı, klinik değerlendirme ve görüntüleme yöntemleri ile hızlıca konulmalı ve uygun medikal veya cerrahi yönetim uygulanmalıdır. Erken müdahale, komplikasyonların önlenmesi açısından kritik önem taşır.

Anahtar Kelimeler: Safra kesesi hastalıkları, Cholelithiasis tanısı, Akut kolesistit tedavisi, Safra taşı yönetimi, Laparoskopik kolesistektomi, Safra kesesi iltihabı, Murphy belirtisi

Dipnot:
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.