Sedef Hastalığı Nedir?

Giriş

Sedef hastalığı (psoriasis), kronik, tekrarlayan, bağışıklık sistemi aracılı inflamatuar bir deri hastalığıdır. Genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkan bu hastalık, cilt hücrelerinin normalden çok daha hızlı bir şekilde çoğalmasına neden olur. Bunun sonucunda ciltte gümüşi beyaz pullanmalarla kaplı kırmızı plaklar oluşur. Sedef hastalığı bulaşıcı değildir ancak yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.

Bu makalede, sedef hastalığının nedenleri, belirtileri, türleri, teşhisi, tedavi yöntemleri ve hastalık yönetimi hakkında kapsamlı bilgiler sunulacaktır.

1. Sedef Hastalığının Nedenleri

Sedef hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bağışıklık sistemi, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin bir araya gelerek hastalığı tetiklediği düşünülmektedir.

1.1. Bağışıklık Sistemi

Sedef hastalığı, otoimmün bir hastalık olarak kabul edilir. Normalde bağışıklık sistemi vücudu enfeksiyonlara karşı korurken, sedef hastalarında yanlışlıkla sağlıklı cilt hücrelerine saldırarak iltihaplanmaya neden olur. Bu durum, cilt hücrelerinin olağan dışı bir hızla çoğalmasına yol açar.

1.2. Genetik Yatkınlık

Araştırmalar, sedef hastalığının genetik geçiş gösterebileceğini ortaya koymaktadır. Ailesinde sedef hastalığı öyküsü olan bireylerde hastalığın görülme riski daha yüksektir. Ancak, hastalığın ortaya çıkması için çevresel faktörlerin de rol oynadığı bilinmektedir.

1.3. Çevresel Tetikleyiciler

Bazı faktörler sedef hastalığını tetikleyebilir veya semptomları kötüleştirebilir:

Stres: Yoğun stres, hastalığın alevlenmesine neden olabilir.
Enfeksiyonlar: Streptokok enfeksiyonları gibi bazı enfeksiyonlar sedefi tetikleyebilir.
İlaçlar: Beta blokerler, lityum, antimalaryal ilaçlar gibi bazı ilaçlar hastalığı kötüleştirebilir.
İklim Şartları: Soğuk ve kuru hava, cilt kuruluğunu artırarak hastalığın seyrini olumsuz etkileyebilir.
Deri Travmaları: Kesikler, yanıklar, böcek ısırıkları gibi cilt hasarları sedef plaklarının oluşumunu tetikleyebilir.

2. Sedef Hastalığının Belirtileri

Sedef hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişebilir, ancak en yaygın belirtiler şunlardır:

Kırmızı, iltihaplı cilt plakları: Üzeri beyaz veya gümüş renkli pullarla kaplıdır.
Kaşıntı ve yanma hissi: Hastalar sıklıkla ciltlerinde kaşıntı ve hassasiyet hisseder.
Cilt kuruluğu ve çatlaklar: Deride kuruma ve çatlamalar oluşabilir, bazen kanama görülebilir.
Tırnak değişiklikleri: Tırnaklarda çukurlaşma, kalınlaşma veya renk değişiklikleri meydana gelebilir.
Eklemlerde ağrı ve şişlik: Psoriatik artrit gelişmesi durumunda eklemlerde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı görülebilir.

3. Sedef Hastalığının Türleri

Sedef hastalığının farklı klinik tipleri vardır:

3.1. Plak Psoriasis (Psoriasis Vulgaris)

En yaygın türdür (%80-90).
Kırmızı, kabarık, pullu lezyonlar genellikle dirsekler, dizler, saçlı deri ve bel bölgesinde görülür.

3.2. Guttat Psoriasis

Daha küçük, damla şeklinde döküntüler ile karakterizedir.
Genellikle çocukluk veya gençlik döneminde streptokok enfeksiyonları sonrası ortaya çıkar.

3.3. Püstüler Psoriasis

İçinde irin dolu küçük kabarcıklarla (püstüller) karakterizedir.
Genellikle avuç içi ve ayak tabanında görülür.

3.4. Eritrodermik Psoriasis

Nadir fakat ciddi bir formdur.
Derinin büyük bir kısmını kaplayan şiddetli kızarıklık, soyulma ve ağrılı inflamasyon ile kendini gösterir.
Acil tıbbi müdahale gerektirir.

3.5. Psoriatik Artrit

Hem ciltte sedef belirtileri hem de eklem iltihaplanması (artrit) görülür.
Zamanla eklem deformasyonlarına yol açabilir.

4. Sedef Hastalığının Teşhisi

Sedef hastalığının teşhisi genellikle klinik değerlendirme ile konulur:

Fiziksel Muayene: Doktor, tipik sedef lezyonlarını değerlendirir.
Dermatoskopi: Ciltteki değişiklikler ayrıntılı olarak incelenir.
Biyopsi: Kesin teşhis için nadiren cilt biyopsisi yapılabilir.

5. Sedef Hastalığının Tedavisi

Sedef hastalığı tamamen iyileştirilemez, ancak semptomları kontrol altına almak için çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.

5.1. Topikal Tedaviler

Kortikosteroidler: İltihabı azaltarak semptomları hafifletir.
D vitamini analogları (Kalsipotriol): Cilt hücrelerinin aşırı çoğalmasını yavaşlatır.
Salisilik asit: Pullanmayı azaltır ve cildin yenilenmesini destekler.

5.2. Işık Terapisi (Fototerapi)

UVB ışınları ile cilt hücrelerinin aşırı büyümesi baskılanır.
PUVA (Psoralen + UVA) tedavisi de etkili olabilir.

5.3. Sistemik Tedaviler (Ağızdan veya Enjeksiyonla Alınan İlaçlar)

Metotreksat: Bağışıklık sistemini baskılar.
Siklosporin: Şiddetli sedef hastalarında kullanılır.
Biyolojik İlaçlar: TNF-alfa inhibitörleri, IL-17 ve IL-23 inhibitörleri gibi hedefe yönelik tedaviler son yıllarda yaygınlaşmıştır.

6. Sedef Hastalığında Yaşam Tarzı ve Destekleyici Önlemler

Düzenli nemlendirici kullanımı cilt kuruluğunu önler.
Stres yönetimi (meditasyon, yoga) semptomları azaltabilir.
Dengeli beslenme ve alkol/tütün kullanımından kaçınma hastalığın seyrini olumlu etkileyebilir.

Sedef hastalığı, hem fiziksel hem de psikolojik etkileri olan, yaşam boyu devam eden bir hastalıktır. Günümüzde birçok etkili tedavi yöntemi sayesinde hastalar semptomlarını kontrol altına alabilir. Erken teşhis ve kişiye özel tedavi yaklaşımları ile yaşam kalitesi artırılabilir.