Serebral Palsi Nedir?

Serebral Palsi Nedir?

Serebral Palsi (SP), beyin gelişimi sırasında meydana gelen kalıcı motor bozukluklara yol açan nörolojik bir hastalıktır. Hareket, kas tonusu ve duruşu etkileyen beyindeki hasar sonucu oluşur. Serebral Palsi doğuştan veya erken çocukluk döneminde ortaya çıkabilir ve ilerleyici değildir.

Bu durum, genellikle anne karnında, doğum sırasında veya doğumdan hemen sonra beyin hasarına bağlı olarak gelişir. SP hastalarında kas zayıflığı, istemsiz hareketler, kas sertliği, denge problemleri ve koordinasyon eksikliği görülebilir.

Serebral Palsi’nin en yaygın nedenleri arasında erken doğum, oksijen yetersizliği, enfeksiyonlar ve travmalar yer alır. Her bireyde farklı belirtiler gösterebilir ve hafiften ağıra değişen bir klinik tabloya sahip olabilir.

Serebral Palsi’nin Nedenleri

Serebral Palsi, genellikle beynin gelişim sürecinde oksijen yetersizliği veya travma nedeniyle meydana gelen kalıcı beyin hasarı sonucu oluşur.

1. Doğum Öncesi Nedenler (Prenatal Dönem)

• Beyin gelişimi sırasında enfeksiyonlar: Annede geçirilen kızamıkçık, sitomegalovirüs, toksoplazmoz ve Zika virüsü gibi enfeksiyonlar fetüsün beyin gelişimini etkileyebilir.
• Plasenta yetmezliği: Fetüsün yeterince oksijen ve besin alamaması beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir.
• Genetik mutasyonlar ve anormallikler: Bazı genetik faktörler beyin gelişimini etkileyerek SP’ye neden olabilir.
• Anneye ait risk faktörleri: Hamilelikte yüksek tansiyon (preeklampsi), diyabet veya toksik madde kullanımı SP riskini artırabilir.

2. Doğum Sırasında Nedenler (Perinatal Dönem)

• Zor doğum ve oksijen eksikliği: Uzamış veya zor doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması (hipoksi) beyin hasarına neden olabilir.
• Düşük doğum ağırlığı ve prematüre doğum: 32 haftadan önce doğan bebeklerde SP riski daha yüksektir.

3. Doğum Sonrası Nedenler (Postnatal Dönem)

• Beyin enfeksiyonları: Menenjit ve ensefalit gibi enfeksiyonlar beyin dokusuna zarar vererek SP’ye yol açabilir.
• Travma: Bebeklik döneminde kafa travmaları (örneğin düşme veya trafik kazası) beyin hasarına neden olabilir.
• Şiddetli sarılık (yenidoğan hiperbilirubinemi): Bilirubin seviyesinin yükselmesi kernikterus adı verilen beyin hasarına neden olabilir.

Serebral Palsi Türleri

SP, beyin hasarının tipine ve vücudu nasıl etkilediğine bağlı olarak farklı türlere ayrılır.

1. Spastik Serebral Palsi (En Yaygın Tür)

• Vakaların %70-80’ini oluşturur.
• Kaslar serttir ve aşırı kasılıdır (spastisite).
• Hareketler kısıtlıdır, eklem deformiteleri gelişebilir.
• Kas güçsüzlüğü ve refleks artışı görülür.
• Etkilenen bölgeye göre alt tiplere ayrılır:
  • Spastik hemipleji: Vücudun bir tarafı etkilenir (örneğin sağ kol ve sağ bacak).
  • Spastik dipleji: Genellikle iki bacak etkilenir, yürüyüşte zorluk görülür.
  • Spastik kuadripleji: Tüm vücut etkilenir, en ağır formdur.

2. Diskinetik (Atetoid) Serebral Palsi

• Vakaların %10-15’ini oluşturur.
• Kaslar bazen çok gergin, bazen çok gevşektir.
• İstem dışı, düzensiz hareketler görülür (atetoz).
• Konuşma, yutma ve yüz kasları etkilenebilir.
• Beynin bazal gangliyon adı verilen bölgesindeki hasardan kaynaklanır.

3. Ataksik Serebral Palsi

• Vakaların %5’inden azını oluşturur.
• Denge ve koordinasyon bozukluğu belirgindir.
• İnce motor hareketlerde (örneğin yazı yazma) zorluk yaşanır.
• Beynin serebellum bölgesindeki hasardan kaynaklanır.

4. Karışık Tip Serebral Palsi

• Birden fazla SP tipinin birleşimiyle oluşur.
• Genellikle spastik ve diskinetik tip bir arada görülür.

Serebral Palsi Belirtileri

SP belirtileri hafiften ağıra değişebilir ve zamanla fark edilebilir hale gelir.

Erken Belirtiler (Bebeklik Dönemi)

• İstemli hareketlerde gecikme (baş kontrolünü sağlayamama, oturamama)
• Kas sertliği veya gevşekliği
• Reflekslerin anormal olması
• Beslenme ve yutma güçlüğü
• Kas seğirmeleri ve titremeler

Çocukluk Döneminde Gözlenen Belirtiler

• Koordinasyon eksikliği ve dengesizlik
• Yürüme bozuklukları (örneğin parmak ucunda yürüme, çapraz bacaklı yürüyüş)
• Konuşma bozuklukları ve yüz kaslarında güçsüzlük
• Epilepsi ve zihinsel gelişim geriliği (bazı vakalarda)

Serebral Palsi Tanısı

SP teşhisi, çocuğun motor gelişimi takip edilerek konur.

Tanı Yöntemleri

• Nörolojik Muayene: Kas tonusu, refleksler ve motor beceriler değerlendirilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Beyindeki yapısal bozuklukları tespit eder.
• Kraniyal Ultrason: Erken doğan bebeklerde beyin hasarını tespit etmek için kullanılır.
• Genetik ve Metabolik Testler: SP’ye neden olabilecek diğer hastalıkları ekarte etmek için yapılır.

Serebral Palsi Tedavisi

Serebral Palsi’nin kesin bir tedavisi yoktur, ancak erken müdahale ile yaşam kalitesi artırılabilir ve belirtiler kontrol altına alınabilir.

1. Fizyoterapi ve Rehabilitasyon

• Kasların güçlenmesini ve hareket kabiliyetinin artmasını sağlar.
• Ortezler ve yürüme yardımcıları kullanılabilir.

2. Konuşma ve Yutma Terapisi

• Konuşma bozukluklarını iyileştirmek için özel eğitim verilir.
• Beslenme ve yutma güçlüğü olan hastalar için terapi uygulanır.

3. İlaç Tedavisi

• Spastisiteyi azaltmak için:
  • Botulinum toksin (Botox) enjeksiyonları
  • Kas gevşeticiler (Baclofen, Diazepam)
• Epilepsi ve kas ağrılarını kontrol etmek için ilaçlar kullanılabilir.

4. Cerrahi Müdahaleler

• Ortopedik cerrahi: Kas-iskelet deformitelerini düzeltmek için yapılabilir.
• Seçici dorsal rizotomi (SDR): Spastisiteyi azaltmak için omurilik sinirleri kesilebilir.

Serebral Palsi, çocukluk çağında ortaya çıkan, motor becerileri ve kas kontrolünü etkileyen nörolojik bir hastalıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile hastaların yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir. Multidisipliner bir yaklaşımla bireyin bağımsızlığını artırmak mümkündür.