Soğuk Algınlığında Kullanılan İlaçlar İle Zehirlenme Ve Tedavi

Soğuk algınlığı tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlar genellikle güvenli kabul edilir. Ancak aşırı dozda alındığında, yanlış kombinasyonlarla kullanıldığında veya çocuklar tarafından yanlışlıkla yutulduğunda ciddi toksisiteye neden olabilirler.

Bu yazıda, soğuk algınlığında kullanılan ilaç türleri, zehirlenme belirtileri ve tedavi yöntemleri ele alınacaktır.

1. Soğuk Algınlığında Kullanılan İlaç Türleri Ve Zehirlenme Mekanizmaları

1.1. Parasetamol (Asetaminofen) Zehirlenmesi

Kullanım alanı: Ateş düşürücü, ağrı kesici.
Toksisite mekanizması:

Karaciğerde toksik metabolit (NAPQI) birikimi sonucu karaciğer yetmezliği yapar.
Yüksek dozda alındığında glutatyon tükenir, toksik metabolitler karaciğer hücrelerine zarar verir.

Zehirlenme belirtileri:

İlk 24 saatte: Bulantı, kusma, karın ağrısı.
24-72 saat: Karaciğer enzimlerinde (AST, ALT) yükselme, sağ üst kadran ağrısı.
72 saat-1 hafta: Sarılık, karaciğer yetmezliği, koma, ölüm.

Tedavi:

İlk 1 saat içinde: Aktif kömür (1 g/kg, max. 50 g) verilmesi.
Antidot: N-asetilsistein (NAC) (IV veya oral).
Karaciğer yetmezliği gelişirse: Yoğun bakım desteği, gerekirse karaciğer nakli.

1.2. Non-Steroidal Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAİİ) Zehirlenmesi

Örnekler: İbuprofen, naproksen, diklofenak.
Kullanım alanı: Ateş düşürücü, ağrı kesici, iltihap önleyici.
Toksisite mekanizması:

Mide ve bağırsak tahrişi → Mide kanaması, ülser.
Böbrek hasarı → Akut böbrek yetmezliği.
Santral sinir sistemi etkileri → Baş dönmesi, bilinç bulanıklığı, koma (aşırı dozda).

Zehirlenme belirtileri:

Hafif vakalarda: Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı.
Orta-ağır vakalarda: Baş dönmesi, sersemlik, kanama, böbrek yetmezliği.
Ciddi vakalarda: Metabolik asidoz, solunum depresyonu, koma.

Tedavi:

İlk 1 saatte: Aktif kömür (ağızdan alındıysa).
Mide koruyucu: Proton pompa inhibitörleri (pantoprazol, omeprazol).
Böbrek yetmezliği gelişirse: IV sıvı tedavisi, gerekirse diyaliz.
Ağır vakalarda: Yoğun bakım desteği.

1.3. Dekonjestan (Burun Açıcı) Zehirlenmesi

Örnekler: Psödoefedrin, fenilefrin, oksimetazolin, nafazolin.
Kullanım alanı: Burun tıkanıklığını gidermek için kullanılır.
Toksisite mekanizması:

Santral sinir sistemi stimülasyonu → Uyarılma, taşikardi, anksiyete.
Damar büzülmesi → Hipertansiyon, kalp krizi riski.
Rebound etkisi → Uzun süreli kullanımda burun tıkanıklığının daha da kötüleşmesi.

Zehirlenme belirtileri:

Hafif vakalarda: Baş ağrısı, çarpıntı, titreme.
Orta-ağır vakalarda: Hipertansiyon, göğüs ağrısı, nöbetler.
Ciddi vakalarda: Kalp krizi, inme riski.

Tedavi:

Hipertansiyon gelişirse: Alfa blokerler veya beta blokerler (labetalol).
Ağır vakalarda: IV sıvı tedavisi, gerekirse yoğun bakım desteği.
Psödoefedrin aşırı dozunda: Benzodiazepinler (anksiyete ve nöbetler için).

1.4. Antihistaminik Zehirlenmesi

Örnekler: Difenhidramin, loratadin, setirizin.
Kullanım alanı: Alerji ve burun akıntısını azaltmak için kullanılır.
Toksisite mekanizması:

Merkezi sinir sistemi depresyonu → Uyku hali, bilinç bulanıklığı.
Antikolinerjik etkiler → Ağız kuruluğu, taşikardi, idrar retansiyonu.

Zehirlenme belirtileri:

Düşük dozda: Sersemlik, ağız kuruluğu.
Yüksek dozda: Halüsinasyonlar, konvülsiyonlar, koma.
Ciddi vakalarda: Kalp ritim bozuklukları, solunum depresyonu.

Tedavi:

Antikolinerjik toksisite durumunda: Fizostigmin antidot olarak verilebilir.
Konvülsiyonlar için: Benzodiazepinler (diazepam, lorazepam).
Kardiyak toksisite gelişirse: IV sıvı tedavisi, gerekirse yoğun bakım desteği.

1.5. Öksürük Şurupları (Kodein, Deksatrometorfan) Zehirlenmesi

Örnekler: Kodein, deksametorfan.
Kullanım alanı: Öksürüğü baskılamak için kullanılır.
Toksisite mekanizması:

Santral sinir sistemi depresyonu → Solunum yetmezliği, koma.
Opioid etkisi (kodein ile) → Bağımlılık, mide bulantısı.
Serotonin sendromu (deksametorfan ile) → Ajitasyon, terleme, taşikardi.

Zehirlenme belirtileri:

Hafif vakalarda: Baş dönmesi, sersemlik.
Orta-ağır vakalarda: Solunum depresyonu, bilinç kaybı.
Ciddi vakalarda: Koma, kalp durması.

Tedavi:

Opioid toksisitesinde: Nalokson (antidot olarak) IV uygulanır.
Serotonin sendromunda: Benzodiazepinler ve IV sıvı tedavisi uygulanır.
Solunum yetmezliği gelişirse: Mekanik ventilasyon gerekir.

2. Soğuk Algınlığı İlaçları Zehirlenmelerinde Genel Tedavi İlkeleri

İlk 1 saat içinde aktif kömür uygulanabilir (1 g/kg, max. 50 g).
Solunum depresyonu olan hastalar yoğun bakım gerektirebilir.
Hipertansiyon veya taşikardi varsa, semptomatik tedavi uygulanmalıdır.
Karaciğer yetmezliği riski taşıyan hastalar sıkı takip edilmelidir.
Ciddi vakalarda antidotlar (N-asetilsistein, nalokson, fizostigmin) kullanılmalıdır.

3. Sonuç

Soğuk algınlığında kullanılan ilaçlar aşırı dozda alındığında ciddi zehirlenmelere neden olabilir. Parasetamol karaciğer yetmezliği, dekonjestanlar hipertansiyon, antihistaminikler bilinç kaybı ve öksürük ilaçları solunum depresyonuna yol açabilir. Zehirlenmelerde erken müdahale ve uygun tedavi hayati önem taşır.