Solunum Sistemi Kanserlerinin Genetik Temelleri

Giriş: Genetik ve Kanser İlişkisi

Kanser, genetik mutasyonların hücre çoğalması ve farklılaşması üzerindeki kontrolü bozmasıyla gelişen kompleks bir hastalık grubudur. Solunum sistemi kanserleri—başta akciğer kanseri olmak üzere—genetik değişikliklerle yakından ilişkilidir. Özellikle epidermal growth factor receptor (EGFR) mutasyonları, ALK yeniden düzenlenmeleri ve KRAS mutasyonları, tedavi hedeflerinin belirlenmesinde merkezi bir rol oynamaktadır.

Anahtar Kelimeler

akciğer kanseri genetiği, EGFR mutasyonu, ALK translokasyonu, KRAS mutasyonu, genetik test, hedefe yönelik tedavi, biyobelirteç, kişiselleştirilmiş onkoloji

Akciğer Kanseri Türleri ve Genetik Profilleri

1. Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (KHDAK)

KHDAK, akciğer kanserlerinin yaklaşık %85’ini oluşturur ve genetik temelli hedefe yönelik tedavilerin büyük bölümü bu gruba yöneliktir.

a. EGFR Mutasyonları

En sık Asya kökenli kadın, sigara içmeyen hastalarda görülür.
TKİ (tirozin kinaz inhibitörleri) ile tedavi edilebilir.
Exon 19 delesyonu ve exon 21 L858R mutasyonları başlıca alt tiplerdir.

b. ALK Rearanjesi

Genellikle genç, sigara içmeyen hastalarda tespit edilir.
Crizotinib, alectinib gibi ALK inhibitörleri ile etkili şekilde tedavi edilebilir.

c. ROS1, BRAF, MET, RET Mutasyonları

Daha nadir görülmekle birlikte, hedefe yönelik tedavi açısından değerlidir.

d. KRAS Mutasyonları

En sık görülen mutasyonlardan biridir.
Özellikle G12C mutasyonu için yeni nesil inhibitörler (sotorasib) geliştirilmiştir.

2. Küçük Hücreli Akciğer Kanseri (KHAK)

KHAK daha agresif seyirli olup genetik olarak:

TP53 ve RB1 mutasyonları ile karakterizedir.
Hedefe yönelik tedavi seçenekleri sınırlıdır, ancak immünoterapiler umut vadetmektedir.

Genetik Testler ve Biyobelirteçler

Doku Temelli Genetik Analizler

Tümör biyopsisi alınarak yapılan PCR, NGS (Next Generation Sequencing) gibi yöntemlerle mutasyonlar tespit edilir.

Sıvı Biyopsi

Kan örneklerinden tümör DNA’sı analiz edilerek non-invaziv tanı sağlanır.
Özellikle tedaviye yanıt takibi ve rezidü hastalık belirlenmesinde kullanılır.

PD-L1 İfadesi

İmmünoterapilere uygunluk açısından değerlendirilir ancak bu genetik değil, immünohistokimyasal bir biyobelirteçtir.

Genetik Temelli Tedavi Seçenekleri

Hedefe Yönelik Tedaviler (Targeted Therapies)

EGFR mutasyonu → Osimertinib
ALK pozitifliği → Alectinib, Lorlatinib
ROS1 pozitifliği → Entrectinib
KRAS G12C → Sotorasib

Direnç Mekanizmaları

İkincil mutasyonlar (örneğin EGFR T790M)
MET amplifikasyonu
Alternatif yolak aktivasyonları

Bu durumlar yeni nesil inhibitörler veya kombinasyon tedavileri gerektirebilir.

Klinik ve Etik Boyutlar

Genetik test sonuçlarının yorumlanması uzman onkogenetik ekipler gerektirir.
Ailevi geçiş riski olan mutasyonlarda (örn. TP53) genetik danışmanlık önerilmelidir.
Kişisel veri güvenliği ve genetik bilgi mahremiyeti ciddi bir etik sorumluluktur.

Özetle

Solunum sistemi kanserlerinin genetik temelleri, tanıdan tedaviye kadar uzanan çok katmanlı bir süreci belirler. Genetik mutasyonların varlığı sadece hastalığın gidişatını değil, aynı zamanda tedavi seçimlerini de doğrudan etkiler. Bireyselleştirilmiş tedavi yaklaşımı sayesinde artık her hastaya genetik yapısına özgü daha etkili ve daha az toksik tedavi seçenekleri sunulabilmektedir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.