Temporal Arterit (Dev Hücreli Arterit) Belirtileri ve Tedavisi

Temporal arterit, genellikle 50 yaş üzeri bireylerde görülen, bağışıklık sistemi kaynaklı bir damar iltihabı (vaskülit) hastalığıdır. En çok şakak (temporal) bölgesindeki atardamarları etkilediğinden bu adı alır. Tıpta aynı zamanda dev hücreli arterit (giant cell arteritis – GCA) olarak da bilinir. Bu durum, büyük ve orta çaplı atardamarlarda inflamasyonla seyreder. En ciddi komplikasyonu ani görme kaybı olup, bu yönüyle acil tanı ve tedavi gerektirir.

Romatolojik hastalıklar grubuna girer ve çoğu zaman polimiyalji romatika ile birlikte seyreder.

Temporal Arterit Nedir?

Temporal arterit, arter duvarında dev hücre adı verilen çok çekirdekli inflamatuar hücrelerin birikmesiyle ortaya çıkar. En sık etkilenen damarlar arasında temporal arter, oftalmik arter ve subklavyen arter yer alır. İltihaplanan damar duvarı kalınlaşır, lümeni daralır veya tamamen tıkanabilir. Bu da ilgili dokulara yetersiz kan akımı anlamına gelir.

Nedenleri

Temporal arteritin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak bağışıklık sisteminin damar duvarlarına karşı yanlış bir saldırı başlatması söz konusudur. Bu süreç genetik ve çevresel faktörlerle tetiklenebilir:

İleri yaş (genellikle 50 yaş üstü)
Kadın cinsiyeti (erkeklerden daha sık)
İskandinav ve Kuzey Avrupa kökenli bireylerde daha yaygın
Polimiyalji romatika öyküsü
Bağışıklık sistemi bozuklukları
Bazı viral enfeksiyonlar (örneğin VZV) tetikleyici olabilir

Belirtiler

Temporal arterit genellikle sinsi başlangıçlıdır ve belirtiler etkilenen damarın bölgesine göre değişebilir:

Başlıca Klinik Belirtiler

Şiddetli baş ağrısı (özellikle şakaklarda)
Temporal arterin hassasiyeti ve kalınlaşması
Çiğneme sırasında ağrı (çene kladikasyonu)
Görme bozuklukları (bulanıklık, çift görme, ani görme kaybı)
Göz çevresinde ağrı veya basınç hissi
Saçlı deride hassasiyet
Düşük dereceli ateş
Halsizlik, kilo kaybı
Omuz ve kalça çevresinde kas ağrıları (polimiyalji romatika ile birlikte)

Görme kaybı, göz damarlarının tıkanması sonucu gelişir ve genellikle geri dönüşsüzdür, bu yüzden erken tanı hayati önem taşır.

Tanı Yöntemleri

Temporal arterit tanısı klinik bulgularla başlar ve laboratuvar ile görüntüleme desteklidir.

Fizik muayene: Temporal arterde hassasiyet, nabız zayıflığı veya yokluğu
Kan testleri:
- ESR (eritrosit sedimantasyon hızı): Yüksek (>50 mm/saat)
- CRP (C-reaktif protein): Yüksek
Temporal arter biyopsisi:
- Tanıyı doğrulamada altın standarttır
- Dev hücreli iltihap gösterir
Ultrasonografi (color Doppler):
- “Halo bulgusu” (damar çevresinde ödem) görülebilir
MR anjiyografi veya PET-CT:
- Diğer büyük damar tutulumu şüphesi varsa kullanılır

Tedavi Yöntemleri

Temporal arterit, tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle tanıdan şüphelenildiği anda tedaviye hemen başlanmalıdır.

Kortikosteroid Tedavisi

Yüksek doz prednizolon başlanır (genellikle 40–60 mg/gün)
Görme kaybı varsa damar içi metilprednizolon uygulanabilir
Semptomlar geriledikçe doz yavaş yavaş azaltılır

İmmünsüpresif ve Biyolojik Ajanlar

Metotreksat veya azatioprin, steroid dozunu azaltmak amacıyla eklenebilir
Tocilizumab (anti-IL-6 reseptör inhibitörü), dirençli olgularda etkilidir

Destekleyici Tedavi

Osteoporoz ve hipertansiyon gibi steroid yan etkilerine karşı koruma
Göz kontrolleri ve düzenli nörolojik değerlendirme
Antiplatelet tedavi (aspirin) ile iskemik komplikasyon riskini azaltma

Takip ve Yaşam Önerileri

Kortikosteroid tedavisi 1–2 yıl sürebilir, düzenli kan testleri gerekir
Göz semptomları gelişirse hemen göz doktoruna başvurulmalıdır
Grip, zona gibi enfeksiyonlardan korunmak için bağışıklık takibi önemlidir

Özetle

Temporal arterit, özellikle ileri yaşta görülen ve erken tanı konulmazsa görme kaybı gibi ciddi sonuçlara yol açabilen bir damar iltihabıdır. Baş ağrısı, çiğneme ağrısı ve görme bozuklukları gibi belirtilerle seyredebilir. Tedaviye erken başlanması, komplikasyonların önlenmesinde kilit rol oynar. Uzun süreli kortikosteroid tedavisi ve immünsüpresif ilaçlarla hastalık kontrol altına alınabilir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler
temporal arterit, dev hücreli arterit, şakak damar iltihabı, vaskülit, baş ağrısı ve görme kaybı, ESR yüksekliği, polimiyalji romatika, prednizolon tedavisi, tocilizumab, bağışıklık sistemi hastalıkları