Üst Solunum Yolu Alerjik Hastalıklarında Farmakolojik Tedavi

Giriş

Üst solunum yolu alerjik hastalıkları, başta alerjik rinit olmak üzere; alerjik konjunktivit, nazal polipozis ve non-enfeksiyöz rinosinüzit gibi çeşitli klinik tablolarla karşımıza çıkar. Bu durumlar hem çocuklarda hem de yetişkinlerde yaşam kalitesini düşüren, kronik seyirli hastalıklardır. Alerjen duyarlılığına bağlı olarak gelişen inflamasyon, mukozal ödem ve sekresyon artışı gibi fizyopatolojik süreçler, etkili bir farmakolojik müdahaleyi zorunlu kılar. Bu makalede, üst solunum yolu alerjik hastalıklarında kullanılan güncel farmakolojik ajanlar, etki mekanizmaları ve kullanım endikasyonları değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Alerjik rinit, antihistaminikler, intranasal kortikosteroidler, löykotrien reseptör antagonistleri, mast hücresi stabilizatörleri, üst solunum yolu alerjileri, farmakoterapi, immünomodülatör ajanlar, burun spreyi, mevsimsel alerjiler, pereniyal alerji

Üst Solunum Yolu Alerjik Hastalıklarının Patofizyolojisi

Alerjenlerle karşılaşma sonrasında IgE aracılı hipersensitivite reaksiyonları gelişir. Bu sürecin sonucunda mast hücrelerinden histamin, löykotrienler, prostaglandinler gibi mediatörler salınarak mukozal inflamasyona ve semptomlara neden olur:

Burun tıkanıklığı
Hapşırık
Kaşıntı
Mukus artışı
Postnazal akıntı
Göz yaşarması ve kızarıklık

Bu semptomların kontrol altına alınmasında farmakolojik tedavi, hastalığın doğal seyrini değiştirmese de yaşam kalitesini artırmada oldukça etkilidir.

Farmakolojik Tedavi Seçenekleri

1. Antihistaminikler

a. Sistemik Antihistaminikler (Oral)

Etki Mekanizması: H1 reseptörlerini bloke ederek histamin etkisini engeller.
İkinci kuşak antihistaminikler (loratadin, desloratadin, feksofenadin, levosetirizin) daha az sedatiftir.
Endikasyonlar: Mevsimsel ve pereniyal alerjik rinit; nazal ve oküler semptomlar.

b. Topikal (İntranazal) Antihistaminikler

Azelastin, hızlı etki gösterir.
Lokal kullanım sayesinde sistemik yan etkiler düşüktür.

2. İntranazal Kortikosteroidler (İKS)

Etki Mekanizması: İnflamasyonu baskılayarak mukozal ödemi ve semptomları azaltır.
Örnekler: Flutikazon, mometazon, budesonid, beclometazon
En etkili ajan grubu olup, uzun dönem kullanımda mukozal iyileşme sağlar.
Yan Etkiler: Burun kuruluğu, epistaksis, nadiren sistemik absorbsiyon

3. Löykotrien Reseptör Antagonistleri

Montelukast, en yaygın kullanılanıdır.
Özellikle alerjik astım ile birlikte seyreden rinitte tercih edilir.
Pediatrik popülasyonda güvenle kullanılabilir.

4. Mast Hücresi Stabilizatörleri

Kromolin sodyum, mast hücrelerinden mediatör salınımını engeller.
Profilaktik kullanılır; etkisi geç başlar.
Güvenli olması nedeniyle gebelik ve çocukluk döneminde tercih edilebilir.

5. Dekonjestanlar

Topikal (oksimetazolin, ksilo metazolin) kısa süreli rahatlama sağlar.
Uzun süreli kullanımda rebound konjesyona neden olabilir.
Sistemik dekonjestanlar (psödoefedrin) kardiyak etkiler nedeniyle dikkatle kullanılmalıdır.

6. İmmünomodülatör ve Biyolojik Ajanlar

Omalizumab (anti-IgE), duyarlı hastalarda alerjik astım ile birlikte kullanılır.
Yeni biyolojik ajanlar (dupilumab gibi) ileri düzey olgularda gündeme gelmektedir.

Tedavi Seçiminin Kişiselleştirilmesi

Hafif semptomlarda oral antihistaminikler yeterli olabilir.
Orta-ağır vakalarda İKS’ler birinci sıradadır.
Çocuklar ve gebelerde mast hücresi stabilizatörleri ve intranazal antihistaminikler öne çıkar.
Eşlik eden astımda montelukast seçeneği değerlendirilmelidir.
Farmakolojik dirençli vakalarda immünoterapi veya biyolojik ajanlar düşünülmelidir.

Tedaviye Yanıt ve İzlem

Farmakolojik tedavi, semptom kontrolü sağlandıkça azaltılabilir.
Mevsimsel alerjilerde tedaviye sezon öncesinde başlanması önerilir.
Uzun dönem tedavi planlarında sistemik etkiler yönünden dikkatli olunmalıdır.
Hasta eğitimi, ilaç kullanım tekniği ve tedaviye uyum başarıyı artırır.

Özetle

Üst solunum yolu alerjik hastalıklarında farmakolojik tedavi, semptom kontrolü ve yaşam kalitesinin artırılması açısından temel bir yaklaşımdır. Antihistaminikler, intranazal kortikosteroidler ve yeni nesil biyolojik ajanlar, hastalığın farklı evre ve şiddetlerinde etkili seçenekler sunar. Tedavi stratejileri, bireysel semptomlara ve hastalığın şiddetine göre kişiselleştirilmelidir. Gelişen tedavi modaliteleri ile birlikte, multidisipliner ve hasta odaklı yönetim öne çıkmaktadır.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.