Üst Solunum Yolu Enfeksiyonlarında Acil Müdahale Yöntemleri

Giriş

Üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE); burun, farinks, larenks ve sinüsleri etkileyen, sıklıkla viral kökenli ancak bazı durumlarda bakteriyel patojenlerle de komplike olabilen yaygın sağlık sorunlarıdır. Çoğu zaman benign seyirli olmalarına rağmen, bazı ÜSYE tabloları hızlı ilerleyerek solunum yolu obstrüksiyonuna, sistemik enfeksiyona veya ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, belirli vakalarda acil tıbbi müdahale gerekebilir. Bu makalede, ÜSYE’lerde acil durum oluşturabilecek klinik tablolar ve bu durumlara yönelik güncel ve etkili müdahale stratejileri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Üst solunum yolu enfeksiyonu, acil müdahale, epiglottit, hava yolu tıkanıklığı, streptokokal farenjit, absede tonsillit, larenjit, antibiyotik tedavisi, destekleyici tedavi, oksijen tedavisi

Acil Müdahale Gerektiren Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Tabloları

1. Akut Epiglottit

• Tanım: Epiglot ve çevresindeki dokuların bakteriyel enfeksiyonu (özellikle Haemophilus influenzae tip b)
• Klinik Bulgular:
  • Ani başlayan yüksek ateş
  • Boğaz ağrısı
  • Disfaji (yutma güçlüğü)
  • Stridor
  • Oturur pozisyonda nefes alma (tripod duruşu)
• Acil Müdahale:
  • Hava yolu güvenliği önceliklidir.
  • Oksijen desteği
  • Gerekirse entübasyon veya trakeotomi
  • İV antibiyotik: 3. kuşak sefalosporinler (seftriakson, sefotaksim)
  • Kortikosteroid ile ödemin azaltılması

2. Peritonsiller Abse (Quinsy)

• Tanım: Tonsillerin çevresindeki yumuşak dokularda pürülan koleksiyon
• Klinik Bulgular:
  • Unilateral boğaz ağrısı
  • Trismus (ağız açmada güçlük)
  • Yutma zorluğu
  • Ses değişikliği (“patates ağzında” sesi)
• Acil Müdahale:
  • Abse drenajı (iğne aspirasyonu veya insizyon)
  • İV antibiyotik tedavisi (penisilin + metronidazol)
  • Hidratasyon ve ağrı kontrolü
  • Solunum yolu riski varsa entübasyon hazırlığı

3. Laringotrakeobronşit (Krup)

• Genellikle çocuklarda görülür, parainfluenza virüsü en sık etkendir.
• Klinik Bulgular:
  • Barking cough (havlama tarzı öksürük)
  • Inspiratuar stridor
  • Hafif ateş ve ses kısıklığı
• Acil Müdahale:
  • Oksijen desteği
  • Nebulize epinefrin
  • Sistemik kortikosteroid (deksametazon)
  • Gerekirse entübasyon

4. Bakteriyel Farenjit ve Difteri

• Bakteriyel farenjit (özellikle Streptococcus pyogenes) genellikle sistemik tehlike oluşturmaz ancak nadiren difteri gibi hayatı tehdit eden formlar görülebilir.
• Difteri Bulguları:
  • Gri psödomembran
  • Boğazda ödem
  • Servikal lenfadenopati (“boğa boynu”)
• Acil Müdahale:
  • Difteri antitoksini
  • İV antibiyotik (penisilin veya eritromisin)
  • İzolasyon
  • Hava yolu değerlendirmesi

Destekleyici Acil Müdahale Yöntemleri

Oksijen Desteği

• Solunum sıkıntısı olan hastalarda nazal kanül veya maske ile oksijen uygulanmalıdır.
• Satürasyon <92% ise yakın izlem gerekir.

Ağrı ve Ateş Kontrolü

• Parasetamol ve ibuprofen gibi analjezik-antipiretikler güvenle kullanılabilir.
• Çocuk hastalarda doz ayarlaması yapılmalıdır.

Hidrasyon ve Elektrolit Dengesi

• Özellikle yutma güçlüğü olan hastalarda İV sıvı desteği
• Kusma ve ateşle birlikte gelişen dehidratasyona dikkat

Ayırıcı Tanı ve İzlem

• Yabancı cisim aspirasyonu, anjiyoödem, allerjik reaksiyonlar acil müdahale gerektiren ÜSYE dışı durumlar arasında yer alır.
• Epiglottit şüphesi olan hastalar kesinlikle oral muayeneye zorlanmamalı, hava yolu riski taşır.
• Takipte hastanın vital bulguları, solunum paterni ve bilinç düzeyi izlenmelidir.

Özetle

Üst solunum yolu enfeksiyonları çoğunlukla hafif ve kendini sınırlayan olsa da, bazı formları hayatı tehdit edici komplikasyonlara yol açabilir. Epiglottit, peritonsiller abse, krup ve difteri gibi tablolar acil hava yolu müdahalesi, agresif antibiyotik tedavisi ve multidisipliner izlem gerektirir. Her klinisyen bu acil durumları hızlıca tanıyabilmeli ve uygun müdahaleyi uygulayabilmelidir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.