Uykusuzluk Nedir? Belirtileri Ve Tedavi Seçenekleri

Uykusuzluk (İnsomnia) Tanımı

Uykusuzluk, yeterli zaman ve fırsat olmasına rağmen uykuya dalmakta, uykuyu sürdürmekte ya da sabah erken uyanıp tekrar uyuyamamakta zorluk çekilmesi durumudur. Uyku kalitesinde bozulma ile birlikte günlük işlevsellikte azalma da eşlik eder. En sık görülen uyku bozukluklarından biridir.

Kronik uykusuzluk tanısı için belirtilerin haftada en az 3 gün ve 3 aydan uzun süreyle devam etmesi gerekir.

Uykusuzluğun Belirtileri

Gece Belirtileri:

Uykuya dalmada zorluk (>30 dk)
Gece boyunca sık uyanma
Sabah çok erken uyanma
Uykunun yüzeysel ve dinlendirmeyen yapıda olması

Gündüz Belirtileri:

Yorgunluk, halsizlik
Konsantrasyon güçlüğü
Ruhsal dalgalanmalar (anksiyete, depresif duygu durum)
Hafıza problemleri
İş veya akademik performansta azalma
İrritabilite ve sosyal çekilme

Uykusuzluk Türleri

1. Akut Uykusuzluk (Geçici)

Genellikle stres, jet lag, geçici ağrılar gibi nedenlerle gelişir.
Günler veya haftalar içinde kendiliğinden düzelebilir.

2. Kronik Uykusuzluk

3 ayı aşan süreyle devam eder.
Altta yatan tıbbi, psikiyatrik ya da davranışsal nedenler sıklıkla bulunur.

3. Primer Uykusuzluk

Herhangi bir tıbbi ya da psikiyatrik hastalık olmaksızın gelişir.
Uykuya dair olumsuz öğrenmeler ve yanlış inançlar etkili olabilir.

4. Sekonder Uykusuzluk

Depresyon, anksiyete, ağrı sendromları, reflü, astım, hipertiroidi gibi bozukluklara sekonder gelişir.

Uykusuzluğun Nedenleri

Psikiyatrik nedenler: Anksiyete bozuklukları, majör depresyon
Tıbbi nedenler: Kronik ağrı, hipertansiyon, GERD, KOAH
Nörolojik nedenler: Parkinson, Alzheimer, huzursuz bacak sendromu
Davranışsal nedenler: Geç yatma alışkanlığı, ekran kullanımı, düzensiz yaşam
Çevresel nedenler: Gürültü, ışık, sıcaklık

Tanı Yaklaşımı

Ayrıntılı uyku öyküsü ve günlük yaşam analizi
Uyku günlüğü: 1-2 hafta süreyle tutulması önerilir.
Polisomnografi: Organik uyku bozuklukları (apne, PLMS) dışlanmak istendiğinde kullanılır.
Aktigrafi: Uyku-uyanıklık döngüsünün objektif değerlendirmesi için taşınabilir cihazlarla yapılan izlem.
Epworth Uykululuk Ölçeği, Insomnia Severity Index (ISI) gibi standardize ölçekler kullanılabilir.

Tedavi Seçenekleri

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-I)

Birinci basamak tedavidir. Uyku hijyeni, stimulus kontrolü, uyku kısıtlama ve bilişsel yeniden yapılandırmayı içerir.
İlaçsız ve uzun süreli kalıcı iyileşme sağlar.
Gerekirse online platformlar aracılığıyla uygulanabilir.

2. Farmakolojik Tedaviler

İlaç Grubu	Örnekler	Notlar
Benzodiazepinler	Temazepam, lorazepam	Bağımlılık riski nedeniyle kısa süreli
Non-benzodiazepin hipnotikler	Zolpidem, eszopiklon	Daha iyi tolere edilir, dikkatli kullanım
Melatonin agonistleri	Ramelteon	Sirkadiyen uyku faz bozukluklarında etkili
Antidepresanlar (off-label)	Trazodon, mirtazapin	Eşlik eden depresyon varsa tercih edilir

3. Melatonin Ve Işık Terapisi

Melatonin takviyesi, özellikle sirkadiyen faz gecikmesi olan bireylerde yararlıdır.
Sabah ışık terapisi, vücut saatini yeniden ayarlamaya yardımcı olur.

4. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

Yatmadan önce ekranlardan uzaklaşma
Düzenli fiziksel aktivite (günlük 30 dk yürüyüş gibi)
Kafein, alkol ve nikotinden kaçınma
Sabit bir uyku-uyanıklık rutini oluşturma

Özetle

Uykusuzluk, hem fiziksel hem psikolojik sağlığı olumsuz etkileyen ciddi bir uyku bozukluğudur. Tanı süreci multidisipliner yaklaşım gerektirir. Uygun tedaviyle birlikte yaşam tarzı değişiklikleri ve davranışsal müdahaleler, kalıcı iyileşme sağlayabilir. Özellikle bilişsel davranışçı terapiler ve sirkadiyen ritme duyarlı yaklaşımlar, modern uykusuzluk tedavisinin temelini oluşturur.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler

uykusuzluk, insomnia, uykuya dalamama, bilişsel davranışçı terapi, melatonin, uykusuzluk ilaçları, kronik insomnia, uyku hijyeni, gece uyanmaları, CBT-I