Vaskülitler: Arteriyel ve Venöz Tutulum, Tanı ve Tedavi

Vaskülitler, arter, ven ve kapiller gibi kan damarlarının iltihabi hastalıklarını tanımlar. Bu grup hastalıklar, damar duvarında yapısal hasara neden olarak kan akımını bozabilir ve çeşitli organlarda işlev kaybına yol açabilir.

Vaskülitlerin Sınıflandırılması

Vaskülitler, etkilenen damarların büyüklüğüne göre sınıflandırılır:

Büyük Damar Vaskülitleri: Aorta ve ana dalları tutulur (örneğin, Dev Hücreli Arterit, Takayasu Arteriti).
Orta Damar Vaskülitleri: Orta çaplı arterler etkilenir (örneğin, Poliarteritis Nodosa, Kawasaki Hastalığı).
Küçük Damar Vaskülitleri: Arteriyoller, venüller ve kapillerler tutulur (örneğin, Granülomatoz Poliangeit, Mikroskobik Poliangeit).

Arteriyel ve Venöz Tutulum

Arteriyel Tutulum

Arter duvarlarının iltihabı, ciddi organ iskemisine neden olabilir. En sık gözlenen bulgular şunlardır:

Ekstremitelerde nabız kaybı
Görme kaybı
İnme
Miyokard enfarktüsü
Abdominal ağrı (mezenterik iskemi)

Venöz Tutulum

Vaskülitlerde venöz sistem etkilenirse, damar lümeninde daralma veya pıhtı gelişimi (tromboflebit) ortaya çıkabilir:

Derin ven trombozu (DVT)
Pulmoner emboli
Ciltte morumsu renk değişiklikleri ve ülserasyonlar

Vaskülitlerde Tanı Yöntemleri

Vaskülit tanısı, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.

Klinik Değerlendirme

Detaylı hasta öyküsü
Sistemik belirtiler (ateş, kilo kaybı, kas-eklem ağrıları)
Organ spesifik bulguların değerlendirilmesi

Laboratuvar Testleri

İnflamasyon belirteçleri (CRP, ESR)
Otoimmün testler (ANA, ANCA, RF)
Tam kan sayımı ve böbrek fonksiyon testleri

Görüntüleme Yöntemleri

Doppler Ultrasonografi: Büyük damar tutulumunu gösterebilir.
BT Anjiyografi / MR Anjiyografi: Damar yapısındaki daralma ve anevrizmaları değerlendirmek için kullanılır.
PET-CT: Aktif inflamasyon bölgelerini gösterir.

Biyopsi

Altın standart tanı yöntemidir.
Etkilenen damardan veya doku örneğinden histopatolojik inceleme yapılır.

Vaskülit Tedavi Yaklaşımları

Tedavi, hastalığın tipi, şiddeti ve organ tutulumuna göre değişiklik gösterir.

İmmünsüpresif Tedavi

Kortikosteroidler: Akut inflamasyonu kontrol altına almak için kullanılır.
Sitotoksik Ajanlar (örn. Siklofosfamid, Azatioprin): İleri hastalıkta tercih edilir.
Biyolojik Ajanlar (örn. Rituksimab, Tocilizumab): Refrakter veya nüks eden hastalıkta kullanılır.

Destekleyici Tedavi

Antitrombotik ajanlar
Kan basıncı kontrolü
Organ koruyucu stratejiler

Uzun Dönem İzlem

Nükslerin erken tanınması
Tedavi yan etkilerinin yönetilmesi
Düzenli laboratuvar ve görüntüleme kontrolleri

Özetle

Vaskülitler, arteriyel ve venöz sistemin iltihabi hastalıklarıdır ve ciddi organ hasarına yol açabilir. Erken tanı, agresif tedavi ve multidisipliner izlem, hastalığın seyrini belirgin şekilde iyileştirir. Modern tedavi protokolleri ile vaskülit hastalarında remisyon oranları giderek artmaktadır, ancak her hastada bireyselleştirilmiş bir yaklaşımın benimsenmesi hayati önemdedir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.