Vertebra Kırıkları: Stabilizasyon Yöntemleri Ve Rehabilitasyon

Vertebra kırıkları, omurganın yapısal bütünlüğünü tehdit eden ve nörolojik defisit riski taşıyan ciddi yaralanmalardır. Bu kırıkların yönetimi; kırığın tipi, seviyesi, stabilitesi ve nörolojik duruma göre belirlenir. Hedef, omurga stabilitesini yeniden sağlamak ve fonksiyon kaybını önlemektir.

Vertebra Kırıklarının Sınıflandırılması

1. Mekanik Stabiliteye Göre

Stabil Kırıklar: Yalnızca ön kolon etkilenmiştir (örneğin kompresyon kırıkları).
İnstabil Kırıklar: Anterior, orta ve/veya posterior kolonlar birlikte hasarlıdır (örneğin burst veya fleksiyon-distraksiyon tipi kırıklar).

2. AO Spine Sınıflandırması

Tip A: Kompresyon tipi kırıklar
Tip B: Distraksiyon tipi yaralanmalar
Tip C: Rotasyonel instabilite ile birlikte olan kompleks kırıklar

3. Nörolojik Duruma Göre

İnkomplet veya komplet medulla hasarı varlığı
Radikülopati veya cauda equina sendromu gibi klinik tablolar

Tanı Yöntemleri

Direkt Grafi: İlk değerlendirme
BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kırık morfolojisini netleştirir
MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Spinal kord basısı, hematom ve yumuşak doku hasarlarını gösterir

Stabilizasyon Yöntemleri

1. Konservatif Tedavi

Endikasyonlar:

Stabil kırıklar
Nörolojik defisit yoksa
Hasta mobilizasyonuna uygunsa

Uygulamalar:

Ortez (TLSO, Jewett korsesi) kullanımı
Yatak istirahati ve mobilizasyon protokolü
Ağrı yönetimi ve osteoporoz tedavisi

2. Cerrahi Stabilizasyon

Endikasyonlar:

İnstabil kırıklar
Nörolojik hasar mevcutsa
Vertebral yüksekliğin ciddi kaybı varsa
Spinal kanal daralması >%50

Yöntemler:

a. Posterior Fiksasyon

Pedikül vidası ve rod sistemleri
Multisegmental stabilizasyon sağlanır
En sık kullanılan tekniktir

b. Anterior Dekompresyon ve Füzyon

Spinal kanal içi basıyı ortadan kaldırmak için uygulanır
Özellikle burst kırıklarda tercih edilir

c. Vertebroplasti / Kifoplasti

Kompresyon kırıkları için
Kemik çimentosu enjeksiyonu ile vertebra yüksekliği korunur

Rehabilitasyon Süreci

Akut Faz (İlk 1-2 Hafta)

Ağrının kontrolü
Bası yarası önlemleri
Solunum egzersizleri

Subakut Faz (2–6 Hafta)

Mobilizasyon başlatılır (konservatif hastalarda erken)
Denge ve kor stabilizasyon egzersizleri
Ortez ile yürütme protokolü

Kronik Faz (6 Hafta Sonrası)

Kas gücünü artırıcı egzersizler
Duruş eğitimi
Yüklenmeye kademeli geçiş
Günlük yaşam aktivitelerine dönüş

Komplikasyonlar

Spinal kord yaralanması
Kifotik deformite
Yetersiz kaynama / Pseudoartroz
Ağrıya bağlı hareketsizlik
Osteoporotik kırık riski (özellikle yaşlı hastalarda)

Özetle

Vertebra kırıkları, yalnızca kemik yapıyı değil, merkezi sinir sisteminin korunması açısından da hayati öneme sahiptir. Stabilizasyonun doğru yöntemle sağlanması ve bireye özel rehabilitasyon protokolü ile fonksiyonel iyileşme desteklenmelidir. Multidisipliner yaklaşım, bu sürecin başarısında belirleyici rol oynar.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: vertebra kırığı, omurga travması, pedikül vidası, kifoplasti, spinal stabilizasyon, nörolojik defisit, konservatif tedavi, MR görüntüleme, omurga rehabilitasyonu, burst kırığı