Vücudun Enfeksiyonlara Direnci: Bağışıklık, Doğal Bağışıklık ve Alerjiler

Bağışıklık Sistemi Nedir?

Bağışıklık sistemi, vücudu enfeksiyonlara, yabancı maddelere ve tümör hücrelerine karşı koruyan, karmaşık yapıda bir savunma ağıdır. İki temel bileşeni vardır:

Doğal (İnnat) bağışıklık: Hızlı, genetik olarak kodlanmış, spesifik olmayan ilk savunma hattıdır.
Kazanılmış (Adaptif) bağışıklık: Spesifik, hafıza oluşturan ve antijene özgü yanıt veren sistemdir.

Doğal (İnnat) Bağışıklık Sistemi

Özellikleri

Doğuştan gelir, genetik olarak kodlanmıştır.
Hızlı ve genel yanıt verir.
Spesifik değildir.
Hafıza oluşturmaz.

Bileşenleri

1. Fiziksel ve Kimyasal Bariyerler

Deri, mukozalar, mide asidi, ter ve gözyaşındaki lizozim gibi salgılar.

2. Hücresel Unsurlar

Fagositik hücreler: Nötrofiller, monositler, makrofajlar
Doğal öldürücü hücreler (NK hücreleri)
Dendritik hücreler: Antijen sunumu ile adaptif sistemi aktive eder.

3. Çözünür Mediatörler

Kompleman sistemi
Sitokinler ve kemokinler
Akut faz proteinleri

Kazanılmış (Adaptif) Bağışıklık Sistemi

Özellikleri

Spesifik ve güçlü yanıt oluşturur.
Antijenle karşılaşınca aktive olur.
Bağışıklık hafızası geliştirir.
İkinci karşılaşmada daha hızlı ve etkili yanıt verir.

Hücreleri

1. B Lenfositleri

Antikor üretir (humoral bağışıklık).
Plazma hücresine farklılaşarak spesifik immünoglobulinler (IgG, IgA, IgM, vb.) salgılar.

2. T Lenfositleri

Hücresel bağışıklığın merkezidir.
CD4+ (Helper T hücreleri): Diğer hücreleri aktive eder.
CD8+ (Sitotoksik T hücreleri): Enfekte hücreleri öldürür.

Enfeksiyonlara Karşı Korunmada Bağışıklık

Doğal ve Kazanılmış Sistemlerin İşbirliği

Doğal sistem ilk savunmayı yapar, patojeni tanır ve ortadan kaldırmaya çalışır.
Baş edilemeyen durumlarda, antijen sunumu ile adaptif sistem devreye girer.
Sitokinler ve kostimülasyon aracılığıyla B ve T hücreleri aktive edilir.
Hafıza hücreleri oluşturularak uzun vadeli koruma sağlanır.

Alerjiler ve Aşırı Bağışıklık Yanıtı

Alerji Nedir?

Alerji, zararsız bir maddeye (alerjen) karşı bağışıklık sisteminin anormal ve aşırı yanıtıdır. Genetik yatkınlıkla birlikte çevresel faktörler de etkilidir.

Tip I Alerjik Reaksiyonlar (İgE aracılı)

İlk temas: Alerjen, B hücreleriyle tanışır → IgE üretimi
Duyarlanma: IgE, bazofil ve mast hücrelerinin yüzeyine bağlanır.
İkinci temas: Alerjen, bağlı IgE’yi çapraz bağlar → degranülasyon
Histamin ve lökotrien salınımı → kaşıntı, ödem, bronkospazm, anafilaksi

Diğer Aşırı Duyarlılık Tipleri

Tip	Mekanizma	Örnek
I	IgE aracılı (ani)	Alerjik rinit, astım, anafilaksi
II	IgG/IgM + kompleman	Otoimmün hemolitik anemi
III	İmmün kompleks aracılı	Sistemik lupus eritematozus (SLE)
IV	Gecikmiş tip (T hücre aracılı)	Kontakt dermatit, tüberkülin reaksiyonu

Özetle

Vücudun enfeksiyonlara karşı direnci, doğal ve kazanılmış bağışıklık sistemlerinin uyumlu işleyişi ile sağlanır. Doğal bağışıklık hızlı ve geniş spektrumlu koruma sağlarken, kazanılmış bağışıklık daha spesifik, güçlü ve uzun süreli bir yanıt geliştirir. Ancak bu sistemlerin aşırı veya uygunsuz aktivasyonu, alerjik hastalıklar gibi patolojik durumlara neden olabilir. Bağışıklık sisteminin bu dinamik dengesi, sağlıklı bir yaşam için hayati öneme sahiptir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: bağışıklık sistemi, doğal bağışıklık, adaptif bağışıklık, enfeksiyon direnci, alerji, tip 1 hipersensitivite, IgE, B lenfosit, T hücresi, antijen sunumu, mast hücresi, histamin, immün yanıt