Vurgun Nedir? Dekompresyon Hastalığı (Vurgun), Basınçlı Hava Hastalığı, Caisson Hastalığı, Dalgıç Paralizisi ve Disbarizm
Giriş
Vurgun olarak halk arasında bilinen Dekompresyon Hastalığı (Decompression Sickness – DCS), basınçlı ortamdan ani çıkış sonucunda vücut dokularında çözünmüş gazların kabarcıklar halinde açığa çıkmasıyla oluşan potansiyel olarak ölümcül bir klinik tablodur. Sıklıkla profesyonel dalgıçlarda, su altı çalışanlarında, denizaltı personelinde ve astronotlarda görülür. Aynı zamanda Caisson hastalığı, basınçlı hava hastalığı, dalgıç felci (paralizisi) ve disbarizm gibi isimlerle de anılır.
Patofizyoloji: Gazların Çözünmesi ve Kabarcık Oluşumu
- Derinlikte artan çevresel basınç nedeniyle azot (N₂) gibi inert gazlar vücut sıvılarında çözünür.
- Yüzeye çok hızlı çıkıldığında basınç ani azalır, çözünmüş gazlar kabarcıklar halinde çıkar.
- Bu kabarcıklar:
- Damarları tıkar (emboli),
- Sinir dokusunu zedeler,
- Bağ dokularda inflamasyon başlatır.
Dekompresyon Hastalığının Türleri
1. Tip I (Hafif Form)
- Eklem ve kas ağrıları (özellikle omuz, diz, kalça)
- Ciltte kızarma, kaşıntı, döküntü (“mariner’s rash”)
- Hafif yorgunluk, baş dönmesi
2. Tip II (Ağır Form)
- Nörolojik semptomlar: parezi, paralizi, idrar inkontinansı
- Solunum problemleri: öksürük, göğüs ağrısı, dispne
- Kardiyovasküler çöküş: hipotansiyon, bilinç kaybı
- Spinal kord tutulumu ile dalgıç paralizisi gelişebilir
Caisson Hastalığı ve Tarihçesi
-
- yüzyılda nehir altı tünel inşaatlarında çalışan işçilerde gözlemlendi.
- Çalışma ortamında yüksek basınç → ani yüzeye çıkışla embolik olaylar gelişti.
- İsmini Fransızca “caisson” (basınçlı oda) kelimesinden alır.
Disbarizm: Basınca Bağlı Tüm Hastalıkları Kapsayan Terim
- Hem dekompresyon hastalığı, hem barotravma (kulak, akciğer), hem de inert gaz toksisiteleri disbarizm başlığı altında değerlendirilir.
- Disbarizm, genel olarak hızlı basınç değişimlerine vücudun uyum sağlayamaması durumudur.
Risk Faktörleri
- Derin ve uzun süreli dalışlar
- Hızlı ve kontrolsüz çıkış
- Yetersiz dalış planlaması ve mola süresi eksikliği
- Dehidratasyon, alkol, obezite
- Önceden geçirilmiş DCS öyküsü
Klinik Bulgular
| Sistem | Belirtiler |
|---|---|
| Kas-İskelet | Eklem ağrıları, kas spazmları |
| Nörolojik | Uyuşma, felç, denge kaybı, bilinç bozukluğu |
| Solunum | Göğüs ağrısı, öksürük, solunum sıkıntısı |
| Kardiyak | Hipotansiyon, çarpıntı |
| Deri | Kaşıntı, kızarma, mermerlenme görünümü |
Tanı ve Görüntüleme
- Klinik öykü ve semptomlara dayanır.
- Doppler ultrason ile damar içi gaz kabarcıkları saptanabilir.
- MR ile spinal kord tutulumu gösterilebilir.
Tedavi: Hiperbarik Oksijen Tedavisi (HBOT)
- Altın standart: Hiperbarik oksijen tedavisi (100% O₂ altında, 2-3 ATA basınçta).
- O₂ → kabarcıkları küçültür, dokulara O₂ diffüzyonunu artırır.
- Ek olarak sıvı tedavisi, aspirin/heparin gibi destek tedaviler kullanılabilir.
- Tedaviye ne kadar erken başlanırsa prognoz o kadar iyidir.
Korunma Yöntemleri
- Yavaş ve kontrollü çıkış
- Dalış bilgisayarı ve dekompresyon tablosu kullanımı
- Uygun mola süreleri
- Dalış sonrası uçuştan veya dağa çıkmaktan kaçınma
- Hidrasyonun korunması
Özetle
Vurgun, yani dekompresyon hastalığı, derinlikte çözünmüş gazların hızlı çıkışla birlikte kabarcık oluşturması sonucu ortaya çıkan, hayatı tehdit eden bir tablodur. Hem hafif kas ağrılarından, hem de ciddi felçlere ve kardiyovasküler kollapsa kadar değişebilen geniş bir klinik spektrumda görülebilir. Uygun dalış protokolleri ve zamanında hiperbarik tedavi ile büyük ölçüde önlenebilir ve tedavi edilebilir. Vurgun, su altı ve hiperbarik tıbbın temel konularından biridir.
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.
Anahtar Kelimeler
Vurgun, dekompresyon hastalığı, basınçlı hava hastalığı, caisson hastalığı, dalgıç paralizisi, disbarizm, hiperbarik tedavi, azot kabarcıkları, dalış fizyolojisi, barotravma